گزارش دیده بان رسانه - حوت

مقدمه: توسعه رسانه یی درافغانستان درساليان اخيرازدست آورد هاي مهم كشور قلمداد مي گردد كه اين خود برروند دموكراسي وتامين آزادي بيان اثرمثبت داشته است. فعاليت رسانه هاي تصويري كه دررأس اين توسعه قرار دارد سبب گرديده است تا مردم افغانستان اكثراً از مراجعه به رسانه هاي بين المللي بي نياز شوند اما به دليل عدم توسعه درسايرعرصه ها رسانه ها نيزنا گذيراند تا ازكالاهاي رسانه اي خارجي استفاده نمايند. درچهار سال گذشته تلويزيون ها متهم به نشربرنامه هاي مبتذل وخلاف فرهنگ رسوم وعنعنات كشوربوده است اما دراين مورد كه چرا تلويزيون ها مجبور اند كه از سريال ها وبرنامه هاي خارجي استفاده مي نمايند تحقيق وتعمقي صورت نگرفته است. عدم توليد كالاهاي رسانه یی درداخل كشور رسانه ها را درمجموع نيازمند استفاده از كالاهاي رسانه اي خارجي نموده است. سينما تياترومراكز توليد برنامه هاي تلويزيوني داخل درحدي نيستند كه تقاضاي تلويزيون ها ي افغانستان را برآورده سازند لذا نشرسريال ها وبرنامه ها ي تولید شده در خارج ازافغانستان امري است بديهي زيرا تلويزيون ها مجبور اند به هرنحو ممكن مخاطبين بيشتري را به خود جلب نمايند وساعات نشراتي خويش را پرسازند درغيرآن فعاليت اين رسانه ها به مشكلات جد ي مواجه خواهد شد. • تقاضاي وزيراطلاعات وفرهنگ ازرسانه ها مبني برعدم نشربرنامه ها ي مبتذل دكتورسيد مخدوم رهين وزيراطلاعات وفرهنگ درنخستين روز هاي آغاز كارش طي نشستي با مسوولان رسانه هاي ديداري از آنها خواست تا جهت بهبود بخشيدن برنامه هاي شان تلاش نمايند. آقای رهین در این نشست ضمن خرسندی از افزایش رسانه ها در کشور از برخی از تلویزیون ها و برنامه های تفریحی شان شکایت نموده و اذعان نمود که وزارت اطلاعات و فرهنگ را مجبور به کشانیدن موضوع به مراجع عدلی و قضایی ننمایند. سید مخدوم رهین، در ادامه گفت:من ازبعضي دوستان( مسوولین رسانه های تصویری) در خصوص نشر برنامه های تفریحی و آهنگ های مبتذل شكايت دارم، بناً شما بايد اول این موضوعات را با تفاهم حل نماید. اين را خدمت شما خاطرنشان مي سازم كه دراين مساًله جداً توجه كنيد واندام برهنه زنان را به معرض نمايش نگذاريد. به عبارت دگركمیسيون بررسي تخطي رسانه ها را مجبورنسازيد كه بالاترازتفاهم به قانون وسارنوالي مراجعه کند زيرادرهرحالت ما مسوول هستيم، درهمين حال وزارت اطلاعات وفرهنگ مسووليت دارد هم درقبال شما وحق آزادي بيان شما وهم درقبال آن دخترك 10 ساله وطن من وشما كه درهركنج مملكت ممكن است كه آن برنامه ها را ببيند اين تقاضا را من بسيارجدي خدمت شما مطرح ميكنم واميدوار هستم كه اثرات آن را همه اي ما وشما ببينيم. وی در ادامه گفت که اگر مسوولین تلویزیون های خصوصی به پیشنهادات وزارت اطلاعات و فرهنگ پاسخ مثبت ندهند در آنصورت از وزیر اطلاعات و فرهنگ توقع ننمایند که بی تفاوت باقی بماند. وزیر اطلاعات و فرهنگ از نشر سریال ها و آهنگ های خارجی که در آن اندام نیمه برهنه ی زنان را به نمایش میگذارند و همچنان از نشر صحنه های خشونت بار انتقاد کرده خطاب به مسوولین تلویزیون های خصوصی افغانستان گفت: که با نشر این گونه سریال ها و آهنگ ها میتوان بیننده را به خود جلب کرد اما هیچ گاهی یک تلویزیون جدی خوانده نخواهد شد. آقای رهین در ادامه گفت. هميشه به دوستاني كه تلويزيون داشتند گفته ام كه شما تصوركنيد كه يك سريالي وجود دارد ودراين سريال داستاني است واين داستان طوري نمايش داده شود كه اگرمن يا مديرهمين تلويزيون شب با خانم ودختر ده ساله خود درخانه نشسته اند وتلويزيون تماشا ميكنند آيا لازم ميداند كه همين دختر ده ساله آنرا ببيند؟ اگرلازم نمي داند كه دختر ده ساله خودش آنرا بيند بناً هردخترده ساله اين مملكت خواهرويا دخترشما است بنا برآن مسووليت حفظ اخلاق آن دختر ده ساله ی را كه درهر گوشه ی این وطن زندگی میکند به دوش ماست. همچنان وزیر اطلاعات و فرهنگ از تمامی مسوولان تلویزیون ها در افغانستان خواست تا در برنامه های تلویزیونی شان مسایل دینی و معرفی فرهنگ و تمدن اسلامی را افزایش دهند.وی گفت نشر برنامه های تفریحی نباید یگانه برنامه ی تلویزیون ها باشد. آقای رهین به مسوولین تلویزیون ها هدایت داد تا در تقویت سینما گران و افغان فلم در قسمت تولید سریال ها و فلم سازی همکاری نموده و تا زماني که افغانستان بتواند خود از نگاه تهیه کالا های رسانه یی خود کفا گردد، میتوانند از سریال های خارجی که مطابق فرهنگ افغانی ما است استفاده کنند. وزیر اطلاعات و فرهنگ افزودهمه مساعي خود را به خرج ميدهيم كه هم افغان فلم تقويت شود وهم سينما گران ما وهم سريال سازان ما وهم فلم هاي مستند ما، اما تارسيدن به آن مرحله شما ميتوانيد كه ازسريال ها ي خارجي كه درممالك اسلامي تولید ميشود نشرنماييد من حاضرهستم كه براي شما ازممالك مختلف سريال بخواهم ، به دسترس شما قرار بدهم و شما آنرا به زبان دري وپشتو دوبله نماييد واگرصحنه اي مخالف عرف وسنن اسلامي داشت آنرا ازآن بكشيد چون آن صحنه به ميل همان ملك ساخته شده است وبقيه را به نشر برسانید. تا رسيدن به مرحله اي كه ما توليدات خوب داشته باشيم كه هم براي مردم دلپذيرباشد وهم اخلاقاً مانعي نداشته باشد تا آن مرحله شما اگرازسريال هاي خارجي هم استفاده ميكنيد باهمين پاليسي استفاده نماييد كه روحیه تعاليم اسلامي و اخلاقيات ملي را صدمه نزند. درهمين حال شماري از مسوولان رسانه هاي كشور درمورد درخواست وزارت اطلاعت وفرهنگ نظريات موافق ومخالف ابراز نمودند. قديرمرزايی، مسوول نشرات تلويزيون آريانا ضمن ابراز حمايت ازتقاضاي وزير اطلاعات وفرهنگ مبنی بر افزایش برنامه های اسلامی گفت اينكه ازطريق رسانه ها ازبي حرمتي درمقابل افراد واشخاص جلوگيري شود حرف خوب وبجا است، زيرا يك رسانه با استفاده از امكاناتي كه دارد نباید بخاطر خوشنودي خود و دیگران يك شخصيت را ازطريق برنامه هاي طنزي خود مورد تهاجم قرار دهد، بدون اينكه اصول ومقررات طنزوطنزنويسي را درنظرگرفته باشند. وی گفت رسانه های تصویری افغانستان میتوانند با نشر برنامه های اسلامی، افراطیت و بنیاد گرایی را در کشور کاهش داده و در این زمینه ممد واقع گردند. آقای مرزایی میگوید اکثر برنامه های که از تلویزیون آریانا به نشر میرسد تولید خود تلویزیون آریانا بوده که اکثر این برنامه ها را برنامه های اسلامی و فرهنگی تشکیل میدهد و در برنامه های ذوقی و تفریحی که از طریق این تلوزیون به نشر میرسد به هیچ یکی از افراد جامعه توهین و یا هتک حرمت صورت نمیگیرد. آقای مرزائی در مورد سریال های که از سوی وزیر اطلاعات و فرهنگ وعده داده شده ابراز خرسندی نموده مییگوید هرگاه اینگونه سریال ها در دسترس ما قرار گیرد از آن بصورت خوب استفاده خواهیم کرد. عبدالحمید نورزاد مديربخش خبرتلويز يون نورين میگوید اگر هدف وزارت اطلاعات و فرهنگ نهادینه ساختن فرهنگ اسلامي افغانستان باشد مشکلی وجود ندارد اما اگر هدف فشار وارد کردن بالای رسانه ها باشد، برای ما قابل نگرانی است. وی افزود يكي ازموضوعاتي كه ما آنرا مايه نگراني ميدانيم اين است كه وزارت اطلاعات وفرهنگ شايد به این موضوع پی برده اند كه رسانه هاي تصويري بيشترپول را ازاين مجرا ( اعلانات تجارتی) بدست مي آورند، با توجه به نقشی كه رسانه هاي تصويري به ويژه تلويزيون هاي منتقد داشتند مسوولان حکومتی متوجه شده اند تا يك مقدار فشار را بالاي رسانه ها وارد کنند تا همان مجرا هاي پولي كه رسانه ها اعلانات واسپانسرشيپ ها را بدست مي آورند قيد بكنند که این همه بدون شك مايه نگراني ماست. آقای نورزاد در ادامه گفت برنامه های تفریحی در تلویزیون نورین نسبت به تلویزیون های دیگر افغانی بسیار اندک است و برنامه های دینی و فرهنگی از طریق این تلویزیون بیشتر به نشر میرسد. آقای نورزاد در مورد برنامه های تفریحی و طنزی ا گفت ما درجامعه اي زنده گي ميكنيم كه درآن قانون اساسی و قانون رسانه ها وجود دارد، ما تلاش ميكنيم كه برنامه های طنزي ما درمطابقت باقانون رسانه هاي افغانستان و اصول اخلاقي ژورناليزم تهیه و نشر گردد. در همین حال سيد مصطفي محمود، مسوول برنامه ها ي موسيقي تلويزيون 1 در مورد پالیسی آن شبکه تلویزیونی گفت پاليسي تلويزيون ما اين است كه ما بايد مطابق عنعنات وفرهنگ خود ما نشرات نماييم وبرنامه هاي را كه چه در داخل توليد ميكنيم و یا چه ازخارج وارد افغانستان ميكنيم بايد مطابق به فرهنگ وجامعه افغانستان واصول اسلامي باشد ولي اين به آن معني نيست كه ما ارزش هاي آزادي بيان وديموكراسي را زيرپا گذاشته ودست به خود سانسوري بزنيم. آقای محمود افزود: تلویزیون 1 معتقد به منافع ملی و ارزش های فرهنگی بوده و بخاطر بهبود بخشیدن ارزش های آزادی بیان هرگونه همکاری که وزارت اطلاعات و فرهنگ در چوکات قانون خواسته باشد انجام میدهد اما هیچگاهی دست به نشر برنامه های نخواهیم زد که از طریق وزارت اطلاعات و فرهنگ جبراً بالای ما تحمیل گردد. در همین حال قسیم اخگر مدیر مسوول روزنامه 8 صبح میگوید هیچ ارگان و یا شخصی نمیتواند به رسانه ها دستور نشر و عدم نشر برنامه ها را دهد . ديده بان رسانه ها به اين باور است كه وزارت اطاعلات وفرهنگ مكلف است تا مطابق قانون رسانه ها درچهار چوب قانون اساسي كشور از آزادی بیان حمايت وحراست به عمل آورد. ما درحاليكه نيازمند برنامه ها ي ذوقي وتفريحي هستيم شكي نيست كه مردم افغانستان به برنامه های معلوماتی آموزشي وديني نيزضرورت دارد لهذا وزارت اطلاعات وفرهنگ بايد منابع توليد برنامه هاي تلويزيوني وسينمايي را طوري تقويت بخشد كه رسانه ها مجبورنشوند تا بسياري ازساعات نشراتي خويش را به نشرسريال ها ويا موسيقي غربي اختصاص دهند. اما ناديده نبايد گذاشت كه رسانه ها مجبور اند تا براي استمرار فعاليت شان ازبرنامه هايي استفاده نمايند كه بيننده گان بيشتري را به خود جلب نمود وآگهي هاي تجارتي بيشتري را بدست آورند.. • دغدغه صلح با طالبان و نگرانی های خبرنگاران پس از کنفرانس لندن بحث پیرامون مذاکره وصلح با طالبان درتمامی محافل خبرنگاری و سیاسی کشور گرم بوده است .علاوه بر دغدغه های حقوق شهروندی و آزادی تعلیم زنان یکی از نگرانی ها جدی این است که اگر روند مصالحه با طالبان به واقعیت قرین گردد حق آزادی بیان در صورت حضور انها در ساختار قدرت چگونه اعمال خواهد شد؟ گروه طالبان در گذشته نشان دادند که حقی را بنام آزادی بیان به رسمیت نشاخته با قرائت خاصی ازدین همه مسایل را به تفسیرویژه ارائیه میدارند طالبان با کشتن خبرنگاران درمناطق تحت تسلط شان ثابت نمودند که این گروه به بیطرفی خبرنگاران احترام نمی گذارند درحال حاضر اگر روند مصالحه با طالبان به موفقیت بیانجامد سر نوشت آزادی بیان به کجا خواهد انجامید.؟ تعهدات جامعه جهانی ودولت افغانستان نه تنها مبارزه بر ضد تروریزم هست بل تامین حاکمیت قانون و حراست از آزادی بیان ورسانه ها نیز از زمره تعهدات جامعه جهانی است. درهشت سال گذشته یگانه دست آورد حضور جامعه جهانی که سیر تکاملی خویش رابه صورت درست طی نمود ه است آزادی بیان ورسانه هاست امروزه بیش از بیست کانال تلویزیونی ، یکصد فرستنده رادیویی و صدها نشریه چاپی در کشور فعالیت دارند این توسعه در مدت هشت سال دست آورد بزرگی است که نمی توان ازآن به آسانی گذشت. پس ازآزادی رسانه ها در سال 2001 مردم افغانستان توانستند اخبار وگزارش های بیطرفانه از طریق رسانه های داخلی بدست آورند درحالیکه قبل آزان مردم مجبور بودند به خاطر دسترسی به معلومات به رسانه های خارجی تکیه کنند همچنان طی این سال ها رسانه های افغانستان ازاعتبار خوب رسانه یی برخوردارشدند که این نقطه عطفی در تاریخ رسانه ها ی کشور است. اکنون منابع دولت افغانستان که مصروف انجام پروسه صلح با گروه های مسلحی اند که برای خویش هیچ نوع پابندی را دراین زمنیه قابل نیستند خطر آن می رود که روند توسعه رسانه ها ونهادینه شدن آزادی رسانه متوقف ویا با چالش های جدی مواجه گردد. در این اواخر بحث پیرامن صلح و مذاکره با طالبان سرخط رسانه های ملی و بین المللی شده است. اما شماری از خبرنگاران و آگاهان سیاسی نگران آن اند که مبادا صلح با طالبان یگانه دست آورد که در هشت سال گذشته حکومت افغانستان و جامعه جهانی همیشه از آن به حیث یک دست آورد بزرگ یاد میکنند یعنی آزادی بیان قربانی مذاکره با طالبان نگردد. هرچند مسوولین دولت همیشه گفته اند که تنها با آنعده از طالبان که قانون اساسی و دیگر ارزش های ملی را بپذیرند مذاکره میکنند، اما نگرانی های وجود دارد که با شامل شدن رهبران طالبان در ساختار نظام حکومت، آزادی بیان در افغانستان صدمه ببیند، چنانچه در دوران حکومت طالبان افغانستان به یک کشور بی صداو تصویر مبدل شده بود. فهیم دشتی مدیر مسوول هفته نامه کابل، میگوید در قدم اول مشکل به نظر میرسد که مذاکره و صلح با طالبان نتیجه مثبت دهد اما میگوید اگر فرضا مذاکره و صلح با طالبان نتیجه مثبت هم دهد شکی نیست که شماری از مهره های طالبان داخل نظام خواهند شد، چون که طالبان از اساس با آزادی بیان برخلاف اند، میتوانند در داخل نظام طرح های شان را در مخالفت به آزادی بیان پیاده نمایند که یقینا به سود ازادی بیان نبوده بلکه تهدید جدی برای خبرنگاران و رسانه ها خواهند بود. وی گفت اگر چنین توافق بین دولت افغانستان و طالبان صورت گیرد در آنصورت برای ژورنالستان ورسانه ها ساده نخواهد بود که آزادی بیان را حفظ نمایند. به باور آقای دشتی خبرنگاران درآن صورت باید جداً آماده مقاومت با فشار های سخت انان باشند. در همین حال سنجر سهیل، صاحب امتياز روزنامه 8 صبح نیز از روند مذاکره با طالبان نگران است و میگوید که مبادا در جریان مذاکره با طالبان یگانه دست آورد دولت افغانستان در هشت سال اخیر به معامله گذاشته شود وي درادامه گفت: درتفكرطالبان جايگاهي براي آزادي بيان ،مطبوعات وآزادي رسانه ها وجود ندارد وما شاهد بوديم كه افغانستان درزمان حاكميت طالبان به يك كشوربي صدا وتصوير مبدل شده بود تنها رسانه افغانستان راديو شريعت بود ويك روزنامه هم بنام شريعت وجود داشت وبس، واقعاً يكي ازنگراني هاي عمده اين است كه دولت افغانستان درجريان مذاكره و توافق با طالبان دست آورد هايي كه درعرصه ی آزادي بيان وآزادي مطبوعات درافغانستان داشته، به معامله بگذارد، طبيعي است كه اين وضعيت باعث خواهد شد كه ما بخش عمده اي ازدست آورد ها را ازدست بدهيم واحتمالاً با بازگشت طالبان در ساختار نظام اگرمحدوديت هاي بسيارجدي وضع نشود، ولي حد اقل شرايط به ترتيبي كه هم اكنون فراهم است دگراين شرايط وجود نخواهد داشت. در همین حال محمد علم ایزدیار، سناتور در مجلس اعیان، نگرانی های خبرنگاران و اصحاب رسانه ها را بجا دانسته میگوید، حکومت افغانستان باید آنچه گفته است در عمل پیاده نماید یعنی مذاکره با آن گروه طالبان که قانون اساسی افغانستان را بپذیرند صورت گیرد و معامله اي در کار نباشد. وي درادامه گفت:اگرطالبان به عنوان يك جريان سياسي پذيرفته شوند ونظريات آنها درحاكميت افغانستان مورد توجه قراربگيرد بدون شك نگراني هاي اين مردم بجا است واين نگراني ها ميتواند قابل توجه باشد، هم جامعه جهاني وهم حكومت افغانستان بايد براي پاسخ دادن به اين نگراني ها آماده شوند. اما سیامک هروی معاون سخنگوی ریاست جمهوری به تمام ژورنالستان کشور اطمینان داد که هیچ گاهی آزادی بیان و دیگر ارزش های ملی در مذاکره باطالبان به معامله گذاشته نخواهد شد. وی درادامه افزود:حكومت جمهوري اسلامي افغانستان هيچگاه نمي خواهد كه دست آورد هاي هشت ساله اي افغانستان ودرمجموع جامعه اي بين المللي كه مليارد ها دالربالاي آنها به مصرف رسیده از دست دهد. افغانستان متعهد به اجرای قوانین و رعایت کنوانسیون های است که به اجرای آن تعهد کرده است و نمی خواهد دست آورد های حکومت زیر سوال برود، حكومت افغانستان درمجموع براي آن عده ازكساني كه دراذهان شان تشويش خلق شده است اطمينان مي دهد كه هيچ گاه طرح مذاكره باطالبان ومخالفين كشورزيرپانمودن قانون اساسي ودست آورد هاي افغانستان نخواهد بود. • راه های جدید در راستای خاموش ساختن آزادی بیان روزنامه نخست با یک رویکرد اقتصادی و فرهنگی وارد بازار رسانه ای افغانستان شد، درطول کمترازیک سال حضورش به عنوان روزنامه درافغانستان، با آنکه با یک تیم جوان ونوکارشروع به فعالیت نمود دربیشترعرصه ها توانست جایگاه خود را در میان رسانه های افغانستان بیابد. اما پس از سپري شدن يكسال ازفعالیت اش بنا بردلايلي مبدل به هفته نامه گرديد. دراين گزارش خواستيم كه علت تبديل شدن روزنامه نخست را به هفته نامه پيگيري نماييم. حشمت الله رادفرمديرمسوول نشريه نخست به ديده بان رسانه عوامل تبديل شدن روزنامه نخست را به هفته نامه، تلاش های پنهان را در خاموش ساختن این روزنامه دخیل دانسته اما در اصل تبدیل شدن روزنامه نخست به هفته نامه را مشکلات تخنیکی، ضعف فرهنگ مطالعه در کشور، حمایت نشدن آزادی بیان و آزادی رسانه از جانب مسوولین بلند پایه حکومتی عنوان کرده گفت ما اراده داریم تا با یک بازنگری وبازبینی دقیق دوباره پس ازدو الی سه ماه آینده وارد عرصه کار رسانه ای درفورم روزنامه درافغانستان شویم. وی در ادامه افزود در آخرین شماره روزنامه نخست که به هفته نامه تبدیل میشد ما نوشتیم که هنوزهم فرهنگ روزنامه خوانی و رجوع به مطبوعات چاپی درافغانستان به آن اندازه ای که باید وشاید باشد پا نگرفته و به همین دلیل روزنامه نخست مبالغی را که سرمایه گذاری کرده بود متاسفانه ما را به مشکلات وچالش های زیادی مواجه ساخت. آقاي رادفر علت دیگر تبدیل شدن روزنامه نخست را به هفته نامه چنین عنوان کرد: روزنامه نخست یک روزنامه منتقد بود، دربیشتر موارد با چالش های روبرو شدیم مثل بازداشت، بازجویی، تحقیق وغيره، درافغانستان بحث آزادی بیان و بحث آزادی رسانه ها دربیشترموارد تا همان سطحی به رسمیت شناخته میشود واحترام میشود که منافع افراد بلند پایه زیاد به خطر روبرو نشود. به گفته آقاي رادفر روزنامه نخست در جریان یک سال کار خود، اینرا به اثبات رسانیده است که مصلحتی جزمصلحت مردم افغانستان را درنظرنمیگیرد، مصلحتی جزسلامت فکری وروانی مردم افغانستان براي اين روزنامه اهمیت ندارد. آقاي رادفر نهاد هاي دولتي وافراد زورمند را درتضعيف زيرساخت هاي اقتصادي روزنامه نخست دخيل دانسته ميگويد: دراین اواخر دریافتیم در مجاریی که ما ازنظراقتصادی میتوانستیم یک اندازه پایه ها وبنیه های روزنامه را نیرومند تربسازیم، ازطرف بعضی نهاد های دولتی وافراد زورمند، مستقیم و غیر مستقیم اعمال نفوذ شده بود تا به هرشکل ممکن زیرساخت های اقتصادی روزنامه ازبین رفته و به گونه ای ما را در وضعیت دشوار قرار دهند تا از روزنامه نگاری دست بکشیم. درهمين حال قسيم اخگر مديرمسوول روزنامه 8 صبح مقدار زياد مشكلات رسانه ها را ناشي از نبود يك نهاد حمايت كننده قوی ازرسانه ها بخصوص رسانه هاي چاپي میداند. آقاي اخگرافزود دولت دربازداشت ژورناليستان دست باز داشته ، وهروزير توانسته برخلاف قانون به حكم خودش يك ژورناليست را بخواهد عتاب وخطاب كند ومورد تهديد قراردهد درحاليكه هيچ مرجعي نبوده كه ازآن حمايت كند، حتی وزارت اطلاعات وفرهنگ به عنوان يك مرجعي كه ميتوانست درابعاد گوناگون رسانه ها را تقويت و حمایت كند تاحال اين كاررا نكرده است. به باور آقای اخگر، اين كار وزارت اطلاعات و فرهنگ هم موجب دلسردي رسانه ها شده است وهم موجب اينكه رسانه ها نتوانند يك مرجع مطمئين را به حمايت ازخود شان سراغ داشته باشند كه درمجموع باعث گسسته گي دركارشان شده است . حشمت الله رادفر، مدیر مسوول هفته نامه نخست، افزود مادرپي خلق يك انگيزه جديد ويك راهكارمتناسب هستيم تا بتوانيم با نیرومندی بیشتر وارد کار رسانه ای درقالب روزنامه شویم، روزنامه ی که از منظر اعتماد مردم در همان جایگاهی برسد که مخاطبان توقع داشتند. آقاي اخگر، عدم فرهنگ روزنامه خواني دركشوررا، از چالش هاي عمده سرراه رسانه هاي چاپي دانسته وعدم رايج شدن اين فرهنگ را ناشي ازبي سوادي اكثريت درجامعه و عدم اعتماد آنها به رسانه ها خواند وي افزود بد بختانه دركشور ما فرهنگ روزنامه خواني بسيارپايين است ويك دليل آن هم بي سوادي اكثريت درجامعه است ، نكته دگراينكه درساليان متمادي به مردم آنقدر دروغ گفته شده است كه اعتماد مردم حتي به صورت طبيعي نسبت به رسانه ها كاهش يافته است. به باورآقاي اخگر، كثرت رسانه هاي تصويري، نبود نهاد هاي تمويل كننده واعلان دهنده وعدم فرهنگ روزنامه خواني باعث گرديده است كه تعدادي از نشريات چاپي نتوانند به كارخود ادامه دهند. آقاي رادفر چالش دیگر در سر راه رسانه های چاپی را بازار تبلیغات و اعلانات تجارتی عنوان کرد که به باور وی دریافت اعلانات تجارتی از شرکت ها بسیار پیچیده و مغلق شده است. درهمين حال حامد عبيدي، مديرمسوول هفته نامه( جوانان فعال) به اين باوراست كه عدم آگاهي مسوولين شماري ازنشريه ها ازژورناليزم واساسات آن باعث شده است تا نشريه هاي شان داراي محتواي قوي نباشد. درعين حال شماري ازمحصلين دانشگاه كابل نظريات شان را درمورد محتواي شماري ازنشريات چاپي دركابل چنين ابرازنمودند. عصمت الله محصل سال دوم دانشکده ژورناليزم دانشگاه كابل ميگويد دركشور ما به حد كافي نشريات چاپي وجود دارد اما بعضي ازنشريه ها بي تفاوت هستند ودرارايه گزارشات شان دقت لازم به خرج نمي دهند. آقاي عصمت به اين باور است كه با ازدياد نشريات چاپي دركشورفرهنگ روزنامه خواني ميان جوانان درحال افزايش است وجوانان اكنون اين را دانسته اند تا مطالعه نمايند وكوشش كنند تا ازاين نشريه ها چيزهايي بياموزند وذخيره اطلاعات خود رابه حد كافي بلند ببرند، اما نه به پیمانه ی که در کشور های دیگر رشد کرده است. شاکر محصل صنف سوم دانشکده ژورنالیزم دانشگاه کابل می گوید: فرهنگ روزنامه خوانی به عوامل مختلف از قبیل سطح بالای باسوادی ، اقتصاد خوب و همچنان بهتر بودن محتوای روزنامه ها پیوند ناگسستنی دارد. در جامعه مثل افغانستان که سطح باسوادی پایان است ، فقر از هر سو بیداد می کند و همچنان محتوای روزنامه ها عالی و خوب نیست بناً نتیجه گرفته میشود که فرهنگ روزنامه خوانی در افغانستان توسعه نیابد. • تقدیرشماری از خبرنگاران ولایت بلخ از سوی پارلمان کشور. برای نخسیتن بار عده از خبرنگاران ولایت بلخ توسط پارلمان کشور مورد تقدیر قرار گرفتند. حاجی محمد عبدهء، وکیل مردم ولایت بلخ در ولسی جرگه که تقدیر نامه ها توسط او به ژورنالستان تفویض شد گفت به تعداد 17 تن از ژورنالستان ولایت بلخ به پاس خدمات روشن گرایانه شان از جانب ولسی جرگه تقدیر شدند. وی میگوید ولسی جرگه خواست با این کار عملکرد رسانه های ولایت بلخ را مبنی بر آگاهی بخشیدن مردم، انعکاس اخبار واقعی و همچنان نظارت از عملکرد قوه ثلاثه دولت افغانستان مورد تقدیر قرار دهد. از جمله 17 تن ژورنالست که از کارکرد های رسانه یی شان تقدیر به عمل آمد، 5 تن آنان از طبقه اناث اند. خانم مبینه خیر اندیش مدیر مسوول رادیو رابعه بلخی، از جمله ژورنالستاني است که قادر به دریافت تقدیر نامه از سوی پارلمان شده است. خانم خیر اندیش، دریافت تقدیر نامه را یک نمونه ی از تشویق کار های شان دانسته و احساسات اش را چنین بیان کرد: به نظرمن تقديرنمودن وتشويق كردن در کار های نیک در رشد ظرفیت یک شخص بی نهایت ضروریست، به نظر من تشويق وترغيب ما به اين معنا بوده كه اطرافيان ما، ما را متوجه مي سازند كه بعد از این مسوولیت های ما بیشتر و سنگین تر میشود. عبدالبصیر بابی، معاون تلویزیون آرزو در ولایت بلخ هم یکی از ژورنالستهای است که توانسته است تقدیر نامه پارلمان کشور را بدست بیاورد. وی با ابراز خرسندی از دریافت این تقدیرنامه میگوید وی انتظار نداشت که زمانی از سوی پارلمان کشور مورد تقدیر قرار گیرد. دیده بان رسانه ها اهدای تقدیر نامه از سوی پارلمان کشور به شماری از ژورنالستان ولایت بلخ را به دیده قدر نگریسته و این عمل پارلمان را یک گام ارزنده در راستای تقویه آزادی بیان و دیموکراسی میداند. توزیع تقدیر نامه از سوی پارلمان نشاندهنده آن است که آزادی بیان و رسانه ها در افغانستان با عمر کمی که دارد توانسته است جایگاه خود را در میان اقشار جامعه دریابد. گرچه تقدیر از کاررسانه یی و خبرنگاران را باید نخست وزارت اطلاعات و فرهنگ آغاز می کرد امانفس این اقدام نیک پارلمان کشور می تواند رهگشای سایر نهاد ها نیز باشد. دفتر دیده بان رسانه ها امیدوار است که تشویق خبرنگاران و رسانه ها ادامه یافته و به بهترین گزارشگر ، بهترین مدیر مسئول و بهترین کمره مین همه ساله جوایزی اعطا شود تا باشد با ایجاد رقابت سالم از نشرات معیاری برخوردار شویم. • تحلیل حقوقی قانون رسانه های همگانی افغانستان محمد قاسم رحمانی فصل چهارم ماده بیستم ادارات رادیو و تلویزیون های خصوصی مکلف اند در نشرات خویش اصول و احکام دین مقدس اسلام و ارزش های ملی ، معنوی و اخلاقی و امنیت روانی ملت افغانستان را رعایت نمایند. قانون رسانه های همگانی افغانستان با وجود مشکلات تخنیکی-حقوقی که دارد دارای معیارهای قبول شده بین المللی در عرصه رسانه ها می باشد و در سطح منطقه میتوان گفت دیموکراتیک ترین قانون به حساب می رود. درین قانون برای اتباع کشور حق داده شده تا رسانه های برقی را تاسیس نمایند که از آن جمله میتوان از تاسیس رادیو و تلویزیون یاد نمود. مسئوولین رسانه های خصوصی همانطوریکه دارای یک سلسله حقوق و امتیازات اند ، دارای یک سلسله مکلفیت های نیز اند. آنچه در ماده 20 قانون رسانه های همگانی می توان به عنوان تکلیف رسانه ها از آن یاد نمود اینست که باید رسانه های برقی در نشرات و برنامه های خویش یک سلسله اصول از قبیل احکام دین مقدس اسلام ، ارزش های ملی ، معنوی و اخلاقی و امنیت روانی ملت افغانستان را رعایت نمایند. اما این را باید دانست که درین ماده بعضی اصطلاحات از قبیل ارزش های ملی ، معنوی و اخلاقی و امنیت روانی بکار برده شده است که بیحد عام و کلی بوده و تعبیرات مختلف از آن شده می تواند و زمینه را برای سو استفاده مهیا می سازد. بحث امنیت روانی یک بحث بسیار مفید و ارزنده است اما مشکل از اینجا نشأت می کند که متاسفانه این مفهوم نو در اسناد تقنینی افغانستان به گونه صریح و روشن تعریف نشده و از مصداق های آن هیچ تذکر بعمل نیآمده است تا رسانه ها و ژورنالستان برمبنای آن چارچوب کاری خویش را عیار نمایند و هر زمان امکان سو استفاده و سو تعبیر و تفسیر از آن به آسانی شده می تواند چنانچه درین اواخر سکتور امنیتی افغانستان از آن سو تعبیر نموده و رسانه ها را از تحت پوشش قرار دادن زنده حملات انتحاری منع نمودند. که این خود مخالف اصل حق دسترسی به معلومات می باشد درحالیکه شهروندان یک کشور حق دارند تا بدانند در کشور چه مگذرد. که البته درین موضوع سکتور امنیتی از دو لحاظ رفتار غیرقانونی را مرتکب شدند. اولاً از لحاظ شکلی این موضوع مجاری قانونی خود را طی ننمود و مثل یک حکومت پولیسی درین راستا با ژورنالستان و رسانه ها عمل شد و ثانیاً از لحاظ ماهوی این موضوع مخالف اصل حق دسترسی به معلومات می باشد. همچنان یکی دیگر از مشکلات تخنیکی این ماده قانون اینست که باید عوض رادیو و تلویزیون های خصوصی رسانه های برقی استفاده می شد زیرا انترنت و شبکه های کیبلی نیز از جمله رسانه های برقی طبق این قانون به حساب می آید. جهت معلومات بیشتر : محمد صابر فهیم: گزارشگر دیده بان رسانه ها [email protected] [email protected] شمارۀ تماس : 700266727 (0) 0093 جهت دریافت مشوره های حقوقی در زمینه حقوق رسانه ها به شمارۀ ذیل به تماس شوید! محمد قاسم رحمانی، مشاور حقوقی دیده بان رسانه ها: 0093799830905 نشانی برقی : [email protected] برای دریافت نسخهء PDF به این لینک مراجعه کنید http://www.nai.org.af/Mediawatch.htm خوانندگان محترم میتوانند نظریات و پیشنهادات خود را در مورد این خبرنامه برای بهتر شدن محتوا و کیفیت آن به ما ارسال دارند.خبرنگاران و مسئولین رسانه ها هر زمانی که با مشکل مواجه میشوند، لطفاً به آدرس های فوق با ما در تماس شده و ما را در جریان قراردهند. تا ما با پیگیری آن بتوانیم کاری جهت حل آن مشکل از طریق ارائهء گزارشها، انجام دهیم. یادآوری مهم: 1. به خاطر حفظ محرمیت و ملاحظات امنیتی که در برابر گزارش دهنده راجع به گزارش های تهدید و تخویف وجود دارد، برای بخش دیدبان رسانه های دفتر نی ممکن نبود تا جهت اثبات رویدادها مساعی بیشتر تحقیقاتی را انجام دهد. هیچیک از مواد متذکره در این گزارش بدون اجازهء موسسهء نی نباید دوباره به چاپ برسد.