جنگی را که در ۲۴ فوریه ۲۰۲۲ روسیه آغاز کرد ماندگاری رسانههای اوکراین را تهدید میکند. در این «جنگ اطلاعاتی» اوکراین در خط مقدم مقاومت علیه دستگاه پروپاگاندای کرملین ایستاده است.
دورنمای رسانهای
دورنمای رسانهای اوکراین متنوع است ولی بیشتر در دست الیگارشی قرار دارد که مالک بیشتر شبکههای تلویزیونی است. حمله روسیه تاثیر منفی شدیدی بر رسانههای اوکراین داشت و موجب اخلال در کار آنها و حتی به مخاطره افتادن ادامه کار آنان از نظر مالی شد. در سرزمینهای تحت کنترل روسیه، مانند کریمه که در ۲۰۱۴ از خاک اوکراین جدا شد و دونباس و مناطق تحت اشغال ارتش روسیه در سال ۲۰۲۲، رسانهها سرکوب میشوند و بیشتر پروپاگاندای کرملین جای آنها را میگیرد.
زمینه سیاسی
پیش از تهاجم روسیه هم «جنگ اطلاعاتی» با کرملین به چشمانداز رسانهای اوکراین آسیب زده بود. رسانههایی که حامی کرملین تلقی میشدند به دستور رییسجمهور ممنوع شدند و دسترسی به رسانههای اجتماعی روسیه مسدود شده بود. این وضعیت از زمان تهاجم روسیه تشدید شده است. رسانههایی که پروپاگاندای روسیه را پخش میکنند نیز مسدود شدهاند و ارتش روسیه عمدا روزنامهنگاران، رسانهها و زیرساختهای مخابراتی را هدف قرار میدهد تا از دسترسی شهروندان اوکراین به اطلاعات و خبرهای مستقل جلوگیری کند.
چارچوب حقوقی
از انقلاب ۲۰۱۴ اوکراین تاکنون چند مجموعه قانون در این کشور تصویب شده است که مقررات شفافیت در عرصه رسانه، دسترسی به اطلاعات و حفاظت از روزنامهنگاران را تنظیم میکنند. در سال ۲۰۱۷، تاسیس رسانه دولتی مستقل سوسپیلنه نماد اصلی این اصلاحات بود. قانون رسانه جدید که در اواخر ۲۰۲۲ پس از سالها آمادهسازی تصویب شد با هدف هماهنگ کردن اوکراین با استانداردهای حقوقی اتحادیه اروپا صورت پذیرفت. اعمال حکومت نظامی گاهی منجر به محدودیت گزارشدهی برای روزنامهنگاران میشود.
زمینه اقتصادی
حمله روسیه اقتصاد اوکراین را تضعیف کرده است و در نتیجه رسانهها بسیاری از مشترکان و تبلیغدهندگان خود را از دست دادهاند. این وضعیت در ترکیب با سایر آثار مخرب جنگ مانند تخریب نظامی، اخلال در چرخه عرضه محصولات و تبعید اجباری کارمندان بقای بسیاری از رسانههای اوکراینی را تهدید میکند. چند صد رسانه مجبور به تعطیلی شدند و سایرین فعالیات خود را کاهش داده و کارمندان خود را بدون دستمزد تعلیق کردهاند. رسانههای محلی از همه بیشتر از این چالشها ضربه خوردهاند.
زمینه اجتماعی - فرهنگی
جنگ کار روزنامهنگاران و اتفاقاتی که پوشش میدهند را دگرگون کرده است. حملات روسیه در سراسر کشور اتفاق میافتد و روزنامهنگاران را به خبرنگاران جنگی تبدیل کرده است. اما به هر صورت رسانههای اوکراین به موضوعهای اجتماعی میپردازند و به نقش آفرینی کلیدی خود در افشای فساد نخبگان کشور ادامه میدهند. با این وجود، برابری جنسیتی در رسانهها، به ویژه هنگام استفاده از کارشناسان در برخی موضوعها، همچنان برقرار نیست، مشکلی که با تهاجم روسیه تشدید هم شده است.
ایمنی
از اواخر فوریه ۲۰۲۲ با حمله روسیه، روزنامه نگاران با خطر جسمی بیشتری مواجه شدند. آنها معمولا مستقیم هدف آتش ارتش روسیه قرار میگیرند در حالی که برچسب «رسانه» را به تنپوش خود دارند شمار خبرنگاران کشته یا مجروح شده مدام در حال افزایش است. پیش از جنگ، روزنامهنگاران گاهی قربانی خشونت جسمی میشدند و دسترسی آنها به اطلاعات همیشه ممکن نبود.