جنگی را که در ۲۴ فوریه ۲۰۲۲ روسیه آغاز کرد ماندگاری رسانههای اوکراین را تهدید میکند. در این «جنگ اطلاعاتی» اوکراین در خط مقدم مقاومت علیه دستگاه پروپاگاندای کرملین ایستاده است.
دورنمای رسانهای
دورنمای رسانهای اوکراین متنوع است ولی به طور عمده در دست اولیگراشی قرار دارد که مالک تمام شبکههای تلویزیونی، به جز رسانه تصویری حکومتی سوسپیلنه (Suspilne)، هستند و بر سیاستهای سردبیری آنها نفوذ دارند. رسانههای این کشور اکنون زیر تهدید مداوم نیروهای روسیه هم قرار دارند. در سرزمینهای تحت کنترل روسیه، مانند کریمه که در ۲۰۱۴ از خاک اوکراین جدا شد و دونباس و مناطق تحت اشغال ارتش روسیه در سال ۲۰۲۲، رسانهها سرکوب میشوند و بیشتر پروپاگاندای کرملین جای آنها را میگیرد.
زمینه سیاسی
پیش از تهاجم روسیه هم «جنگ اطلاعاتی» با کرملین به چشمانداز رسانهای اوکراین آسیب زده بود. رسانههایی که حامی کرملین تلقی میشدند به دستور رییسجمهور ممنوع شدند و دسترسی به رسانههای اجتماعی روسیه مسدود شده بود. این وضعیت از زمان تهاجم روسیه تشدید شده است. رسانههایی که پروپاگاندای روسیه را پخش میکنند نیز مسدود شدهاند و ارتش روسیه عمدا روزنامهنگاران، رسانهها و زیرساختهای مخابراتی را هدف قرار میدهد تا از دسترسی شهروندان اوکراین به اطلاعات و خبرهای مستقل جلوگیری کند.
چارچوب حقوقی
از انقلاب ۲۰۱۴ اوکراین تاکنون چند مجموعه قانون در این کشور تصویب شده است که مقررات شفافیت در عرصه رسانه، دسترسی به اطلاعات و حفاظت از روزنامهنگاران را تنظیم میکنند. در سال ۲۰۱۷، تاسیس رسانه دولتی مستقل سوسپیلنه نماد اصلی این اصلاحات بود. اما قانون رسانهها که به نهاد تنظیم مقررات رسانه استقلال کافی نمیدهد و اختیارات آن را محدود میکند بدون تغییر باقی مانده است. وعده رییسجمهور زلنسکی برای مبارزه با نفوذ اولیگارکها در رسانهها تحقق نیافته است و هیچ امیدی برای تغییر نیست.
زمینه اقتصادی
حتی پیش از تهاجم روسیه، سایتهای خبری و رسانههای محلی در اثر همهگیری کووید-۱۹ و اختلافات قومی ضعیف شده بودند و بسیاری مجبور به تعطیلی شدند. شماری زیادی از رسانهها برای ادامهکاری مجبور به انتشار محتوای جانبدارانه در ازای پرداخت پول شدند که موجب افزایش بیاعتمادی مردم به رسانهها شد.
زمینه اجتماعی - فرهنگی
در سالهای اخیر رسانههای اوکراین به برخی موضوعهای اجتماعی، مانند مسائل مربوط به گروههای آسیبپذیر، میپردازند که تا پیش از این مورد توجه نبودند و به نقش آفرینی کلیدی خود در افشای فساد اولیگارشی کشور ادامه میدهند. با این وجود، برابری جنسیتی در رسانهها، به ویژه هنگام استفاده از کارشناسان در برخی موضوعها، همچنان برقرار نیست.
ایمنی
از اواخر فوریه ۲۰۲۲ با حمله روسیه، روزنامه نگاران با خطر جسمی بیشتری مواجه شدند. آنها معمولا مستقیم هدف آتش ارتش روسیه قرار میگیرند در حالی که برچسب «رسانه» را به تنپوش خود دارند شمار خبرنگاران کشته یا مجروح شده مدام در حال افزایش است. پیش از جنگ، روزنامهنگاران گاهی قربانی خشونت جسمی میشدند و دسترسی آنها به اطلاعات همیشه ممکن نبود.