۷۳ زن روزنامه‌نگار ۸ مارس را پشت میله‌های زندان خواهند بود

طبق شاخص آزادی رسانه گزارش‌گران بدون مرز، از ۵۵۰ روزنامه‌نگار و کارمندان رسانه که اکنون در سراسر جهان زندانی هستند، ۷۳ تن، یعنی بیش از ۱۳ درصد، زن هستند، میزانی که طی ۵ سال گذشته دو برابر شده است. زنان بیشتری برای تهیه گزارش به میدان می‌روند و تعداد بیشتری در اتاق‌های خبر حضور دارند که باعث می‌شود بیشتر هم در معرض قربانی شدن و اذیت و آزارهای بی‌پایان در ۱۴ کشور در گوشه و کنار دنیا قرار بگیرند، به ویژه در چین (با ۲۱ زن روزنامه‌نگار در زندان)، ایران (۱۲)، بلاروس (۱۰)، ویتنام (۴)، و ترکیه (۴).

خط مقدم

زنان روزنامه‌نگار در بحران‌های اخیر هزینه حضور در خط مقدم را پرداخته‌اند. از ۱۲ روزنامه‌نگار زن زندانی در ایران، ۱۱ نفر پس از شروع اعتراض‌ها به مرگ مهسا امینی، دختر کرد ایرانی در بازداشت پلیس، دستگیر شدند. دو زن روزنامه‌نگاری که بیشترین توجه عموم را به پرونده او جلب کردند نیلوفر حامدی، با رفتن به بیمارستان محل نگهداری او در کما، و الهه محمدی، با تهیه گزارش از مراسم ختم او، بودند که به «تبلیغ علیه نظام» و «تبانی برای اقدام علیه امنیت ملی» متهم شده‌اند، اتهاماتی که می‌تواند با مجازات اعدام همراه شود.

در میانمار، خانم هتت هتت خین (Htet Htet Khine)، روزنامه‌نگاری آزاد، از اوت ۲۰۲۱ در زندان بدنام انسین شهر یانگون محبوس است و برای تهیه گزارش درباره خشونت نیروهای نظامی پس از به قدرت رسیدن در فوریه ۲۰۲۱ به اتهام «تشویق خشونت و نفرت‌پراکنی علیه نیروهای مسلح»، دو بار به مجازات سه سال حبس و کار اجباری محکوم شده است.

بلاروس که متاسفانه در گزارش ۲۰۲۱ گزارش‌گران بدون مرز تنها کشوری بود که زنان روزنامه‌نگار (۱۷) بیشتری را در مقایسه با مردان (۱۵) زندانی کرده است، هنوز ۹ زن روزنامه‌نگار را به دلیل پوشش اعتراضات غیرمجاز در حبس نگه داشته است. و مقامات از هر اقدامی برای آزار آنان بهره می‌گیرند، از احکام حبس طولانی مدت گرفته تا محرومیت از مراقبت‌های پزشکی. کاتسیارینا باخوالاوا (Katsiaryna Bakhvalava) که با نام کاتسیارینا آندریوا (Katsiaryna Andreyeva) نیز شناخته می‌شود به دلیل فیلمبرداری از اعتراضی علیه لوکاشنکو در نوامبر ۲۰۲۰ در میدان چنچز شهر مینسک، در مجموع به ده سال و سه ماه حبس محکوم شد. بینایی او در حال از دست رفتن است ولی هیچ کاری برای درمان او انجام نمی‌شود. کسنیا لوتسکینا (Ksenia Lutskina) همکار او که مشغول سپری کردن حبسی هشت ساله است نیز به آسم و تومور مغزی مبتلا است اما تحت درمان قرار ندارد.

مرگ تدریجی، بدرفتاری، محرومیت از درمان

در ویتنام، فام دون ترانگ (Pham Doan Trang) که برنده جایزه ۲۰۱۹ گزارش‌گران بدون مرز برای تاثیرگذاری شد، به زندانی در هزار کیلومتری جنوب هانوی منتقل شده است تا از هرگونه گزارش‌دهی درباره وضعیت سلامت او، که بحرانی است، جلوگیری شود. زنان بازداشتی در چین نیز قربانی شرایط وخیم مشابهی هستند که شامل محرومیت از خدمات پزشکی و بدرفتاری می‌شود. هانگ شکوئین (Huang Xueqin) که با نام سوفیا هانگ (Sophia Huang) هم شناخته می‌شود روزنامه‌نگار مشهوری است که به خاطر نقش خود در جنش «من هم» (#MeToo) چین شناخته می‌شود و پس از بدرفتاری و حتی شکنجه شدن با درد سوزناکی در کمر خود دست و پنجه نرم می‌کند.

برخی از زنان روزنامه‌نگار از داخل سلول زندان خود قادر به ارسال گزارش درباره وضعیتی بودند که خود و سایر زندانیان باید متحمل شوند. نرگس محمدی از ایران، و برنده جایزه ۲۰۲۲ آزادی رسانه‌های گزارش‌گران بدون مرز، در نامه‌ای سرگشاده که در ۲۴ دسامبر ۲۰۲۲ منتشر شد نوشت: «در روزهای اخیر به نحوی غیرقابل باور به چند تن از زنان زندانی حمله و تعرض شده است.» یک ماه پیش از انتشار این نامه،  او در کتابی به نام «شکنجه سفید» نوع دیگری از اعمال شکنجه در زندان‌های ایران را توصیف کرد که شامل محرومیت حواس پنج‌گانه برای طولانی مدت در سلول انفرادی بدون هرگونه دسترسی به نور آفتاب است.

حذف زنان روزنامه‌نگار از افغانستان

عرصه رسانه در افغانستان طی دو سال به نحوی غیر قابل تشخیص تغییر کرده است. نیمی از ۵۲۶ رسانه‌ای که تا تابستان ۲۰۲۱ فعال بودند مجبور به تعطیلی شدند و از ۲۳۰۰ زن روزنامه‌نگار که تا پیش از ۱۵ اوت ۲۰۲۱ (تاریخ به قدرت رسیدن طالبان) در عرصه رسانه فعال بودند، اکنون کمتر از ۲۰۰ نفر هنوز به کار خود مشغول هستند. کمابیش تمام زنان روزنامه‌نگار (۹۰ درصد) مجبور به ترک شغل خود شده‌اند و برخی از آنها از کشور فرار کرده‌اند، گرچه دقیقا مشخص نیست چند نفر موفق به فرار از کشور شده‌اند.

آنهایی که هنوز به کار خود مشغول هستند باید شرایطی را بپذیرند که هر لحظه اگر نه غیر ممکن، قطعا سختگیرانه‌تر می‌شوند. طالبان اخیرا زنان روزنامه‌نگار را از مصاحبه با مردان و حضور در کنفرانس‌های مطبوعاتی در برخی ولایات منع کرده است. به همین ترتیب آنها از مجری‌گری برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی در کنار مجریان یا مهمانان مرد ممنوع شده‌اند.

وزارت امر به معروف و نهی از منکر طالبان همچنین قانون پوشش سختگیرانه‌ای بر روزنامه‌نگاران تحمیل کرده است. وقتی زنان خبرنگار جلوی دوربین قرار می‌گیرند باید از سر تا پا پوشیده باشند و تنها چشمان آنها می‌تواند دیده شود.