نیلوفر حامدی - روزنامه‌نگاری زندانی که صدای زنان ایرانی بود
یکی از عکس‌های نیلوفر حامدی بود که مرگ مهسا امینی در بازداشت پلیس در تهران در ۱۶ سپتامبر ۲۰۲۲ را برای جهانیان تایید کرد. به خاطر همین عکس بود که این روزنامه‌نگار از آن زمان تا یک سال بعد را در زندان اوین سپری کرد. او از ۲۲ سپتامبر ۲۰۲۲ و به اتهام پوشش مرگ این بانوی جوان کرد زندانی شده است.
عکس مورد اشاره افرادی را نشان می‌داد که در راهروی خلوت بیمارستان، آشکارا در حال مویه و زاری و به آغوش کشیدن یکدیگر بودند. وقتی نیلوفر حامدی، خبرنگار روزنامه شرق، این عکس را در ۱۶ سپتامبر ۲۰۲۲ در توییتر منتشر کرد، اسم مهسا امینی چند ساعتی بود که در فضای مجازی می‌چرخید. ایرانیان طی مکالماتی یواشکی و در پیام‌هایی اعتراضی در فضای آنلاین می‌گفتند گشت ارشاد او را در ۱۳ سپتامبر به دلیل نداشتن حجاب مناسب مورد ضرب و شتم قرار داده است. خانم حامدی با انتشار این عکس یکی از اولین روزنامه‌نگارانی بود که مرگ او را تایید کرد.
این روزنامه‌نگار ۲۹ ساله در صبح ۱۶ سپتامبر در خانه خود بود که یکی از همکارانش از روزنامه شرق با او تماس گرفت. منابع آنها در بیمارستان کسرای تهران دختر جوانی را دیده بودند که به بخش اورژانس منتقل شده است. به گمان آنها او مهسا امینی بود که در اثر ضرب و شتم به دست نیروهای پلیس به کما رفته بود.
خانم حامدی تنها چند دقیقه پس از تایید مرگ آن دختر ۲۲ ساله به بیمارستان رسید و با پدر و مادر او ملاقات کرد. او بی‌درنگ تصویری از این خانواده عزادار منتشر کرد در حالی که می‌دانست اطلاعاتی در آن عکس وجود دارد که مقامات نمی‌خواهند فاش شود و می‌بایست مخفی می‌ماند. میل حکومت به مخفی نگه داشتن قضیه از حضور شدید نیروهای امنیتی در پیرامون بیمارستان هم مشهود بود، و همینطور از دستور مستقیم و قاطعانه به رسانه‌ها که چیزی درباره این پرونده منتشر نکنند.
یکی از همکاران سابق خانم حامدی که نمی‌خواست هویتش فاش شود به گزارش‌گران بدون مرز گفت: «تعهد نیلوفر به افشای حقیقت از طریق لنز دوربین و قلم و کلماتش، به انسان بارقه‌ای از امید می‌دهد.»
۶ روز بعد، در ۲۲ سپتامبر، پلیس او را در خانه خود بازداشت کرد و اکانت توییتر (اکس فعلی) او هم معلق شد. او به «توطئه و شورش علیه امنیت ملی» و «تبلیغ علیه نظام» متهم شد. حدود یک سال بعد، او هنوز در زندان و منتظر حکم دادگاهی است که از ۳۰ مارس شروع شد، پیش از آن او ۶ ماه را در حبس موقت گذارنده بود.
بی‌پروایی و پای‌بندی نیلوفر حامدی باید ستایش و نه مجازات شود. حبس او برای بیش از یک سال نمایانگر سرکوب شدید روزنامه‌نگاران به دست جمهوری اسلامی است که آزادی رسانه و دسترسی به اطلاعاتی قابل اتکا را پس می‌زند. ما خواستار آزادی بی‌قیدوشرط او و سایر همکاران روزنامه‌نگارش هستیم.
پوشش مسائل زنان و خشونت علیه آنان
خانم حامدی که خود متخصص حقوق زنان بود، به پیگیری و پوشش موضوعاتی شناخته می‌شد که روزنامه‌نگاران اندکی جرات پرداختن به آنها را داشتند. در ژوئن ۲۰۲۲ او حادثه‌ای را برای روزنامه شرق پوشش داد که خیلی شبیه ماجرایی بود که به مرگ مهسا امینی منجر شد. گشت ارشاد تهران به مردی در پارکی شلیک کرد و او را مجروح ساخت پس از آنکه همسرش را به دلیل عدم حجاب مناسب دستگیر کرده بودند. خانم حامدی به کرات با این قربانیان تماس گرفت و آنها را راضی کرد تا صحبت کنند و از این رو حقیقتی را برای کل جهانیان آشکار کرد که مقامات ایران شدیدا در پی سرپوش گذاشتن و مخفی کردن آن بودند. کما این که در پرونده مهسا امینی هم دقیقا همین اتفاق افتاد.
خانم حامدی همان روزنامه‌نگاری بود که ماجرای قتل دختری ۱۶ ساله به دست شوهرش در ژوئیه ۲۰۲۲ را نیز پوشش داده بود و همچنین به خودسوزی چند زن در ماه سپتامبر پرداخته بود که برای فرار از خشونت خانگی دست به آن زده بودند. مخرج مشترک کارهای او جلب توجه به پرونده‌های مرتبط با زنانی بود که به نحوی ساکت و قربانی شده بودند.
یکی از نزدیکان او که به دلایل امنیتی نخواست هویتش فاش شود، گفت: «نیلوفر حامدی روزنامه‌نگاری متواضع و خاکی است. پول و شهرت به او انگیزه نمی‌دهد، او فقط خواستار گزارش حقیقت و واقعیت است.»
ورزش و نویسندگی
خانم حامدی که در ۲۲ اکتبر ۱۹۹۲ در شهر شمالی بابل به دنیا آمد از کودکی علاقه زیادی به ورزش کردن و نویسندگی داشت. وقتی او در ۲۰۱۲ در رشته تربیت بدنی دانشگاه تهران پذیرفته شد خود را وقف روزنامه‌نگاری ورزشی کرد. این گونه بود که به عنوان یک روزنامه‌نگار توانست یکی از آرزوهای دست‌نیافتنی خود را محقق کند که چیزی نبود جز تماشای مسابقه فوتبال در ورزشگاه، چرا که زنان در ایران از رفتن به استادیوم ممنوع هستند. از همان زمان او برای حق تمام زنان جنگید تا آنها هم بتوانند حق شرکت در مراسم ورزشی و حضور در ورزشگاه‌ها را بیابند. سیر تحول او از روزنامه‌نگاری ورزشی تا نوشتن درباره حقوق زنان نیز به آسانی قابل درک است.
پس از کار برای روزنامه اصلاح‌طلب اعتماد، خانم حامدی در سال ۲۰۲۰ به روزنامه شرق رفت. یکی از دبیران او به گزارش‌گران بدون مرز گفت: «او همواره می‌گفت روزنامه‌نگاران وظیفه دارند حرفه خود را پاس بدارند.»
از همان زمان کارهای خانم حامدی در سطح بین‌المللی شناخته شده بود. او همراه با دو روزنامه‌نگار دیگر، یعنی الهه محمدی و نرگس محمدی، که آنها هم در زندان هستند، در سال ۲۰۲۳ برنده جایزه یونسکو/گیرمو کانو برای آزادی رسانه‌ها در جهان شدند. نشریه تایمز او، و خانم محمدی، را در جمع ۱۰۰ شخص تاثیرگذار جهان در سال ۲۰۲۳ معرفی کرد.
«می‌خواهم برای همیشه روزنامه‌نگار بمانم»
خانم حامدی با امکان صدور حکمی سنگین مواجه است. اگر بخواهیم نگاهی به سابقه قضایی این پرونده‌ها داشته باشیم ممکن است حتی با مجازات اعدام روبه‌رو شود. با این حال محمدحسین آجرلو، همسر و حامی وفادار او که خود روزنامه‌نگار است اغلب در حساب کاربری توییترش (اکس) درباره وضعیت همسرش در بازداشت و شوخ‌طبعی او در این شرایط می‌نویسد. او که ورزشکاری پرشور است در سلول خود در زندان یوگا می‌کند، والیبال بازی می‌کند و در حال پیشرفت در مسابقات تنیس روز میز در زندان است.
او به همسرش گفت: «تحمل زندان مانند تمرین برای ماراتون است. هر روز باید زجر کشید و برای زمانی طولانی ممارست داشت و فارغ از اینکه چقدر سخت تمرین کنی هیچ وقت کافی نخواهد بود. اما تصور آن احساس شادی که هنگام رسیدن به خط پایان داری باعث می‌شود تمام این درد و رنج بیهوده نباشد.»
در سپتامبر ۲۰۲۲، چند روز پیش از بازداشت، خانم حامدی و همسرش به قزوین، شهری در ۱۵۰ کیلومتری غرب پایتخت، سفر کردند. در همین سفر بود که او به همسرش از رضایتی گفت که پس از آگاهی‌رسانی درباره پرونده مهسا امینی در خود احساس کرده بود. او به همسرش گفت: «فکر می‌کنم می‌خواهم برای همیشه روزنامه‌نگار بمانم.»
خانم حامدی یکی از ۳۰ زن روزنامه‌نگاری است که از ۱۶ سپتامبر ۲۰۲۲ تاکنون به دلیل پوشش مرگ مهسا امینی و جنبش اعتراضی «زن، زندگی، آزادی» که در اثر آن ماجرا به پا خواست، بازجویی، بازداشت، یا زندانی شده‌اند. در کل بیش از ۸۰ روزنامه‌نگار از آن زمان بازداشت شده‌اند.
