بیلان خشونت علیه روزنامه‌نگاران در سال ٢٠١٦

بیلان روزنامه‌نگاران زندانی، ناپدید شده و گروگان در چهان ۲۰۱۶ گزارش‌گران بدون مرز(RSF) برای نخستین بار در بیلان سالانه خود آماری کلی از قربانیان خشونت علیه آزادی اطلاع رسانی ارائه می‌کند. در سال‌های گذشته موارد خشونت علیه خبرنگاران، شهروندخبرنگاران و همکاران رسانه‌ها به تفکیک اعلام می‌شدند. راست این است که شهروندخبرنگاران در سال‌های اخیر به ویژه در حکومت‌های سرکوب‌گر و یا در کشورهای در حال جنگ، نقشی گاه تعیین کننده در تولید و انتشار خبر داشته‌اند. در این بیلان که از روز نخست ژانویه ۲۰۱۶ (۱۱ دی‌ماه ۱۳۹۴) تا روز نخست دسامبر ۲۰۱۶ ( ۱۱ آذرماه ۱۳۹۵) را در بر می‌گیرد. آمارها تا جایی که ممکن بوده به تفکیک ارائه شده است. در ۲۰۱۶ در جهان ۵۲ روزنامه‌نگار گروگان هستند سوریه ۲۶ یمن ۱۶ عراق ۱۰ امروز در جهان ۵۲ خبرنگار به گروگان گرفته شده‌اند. قربانیان همه مرد در مناطق جنگ‌زده و در خاورمیانه به دام افتاده‌اند. ۸۹ درصد آن‌ها خبرنگاران محلی هستند. گروگان‌گیری خبرنگاران در سال جاری رشدی ۳۵ درصدی داشته است. دو کشور عراق و سوریه خطرناک‌ترین کشورها برای خبرنگاران در جهان هستند. گروه دولت اسلامی به تنهای ۳۶ تن از این گروگان‌ها را در اختیار دارد. سوریه همچنان در صدر خطرناک‌ترین کشور برای خبرنگاران در جهان قرار دارد. جهادگران گروه دولت اسلامی خبرنگاران را به هدف اصلی خود بدل کرده‌اند. هدف‌‌گیری روزنامه‌نگاران امری سودمند است، نه تنها برای باج‌گیری و چرخاندن ماشین جنگ و یا اعمال فشار بر دولت‌ها که برای حاکم کردن جو ارعاب و ترور و به سکوت وادار کردن هر صدای منتقدی درمناطق تحت کنترل خود است. پس از سوریه یمن قرار دارد که بسیجیان شیعه حوثی به ربودن خبرنگاران و یا همکاران رسانه‌ها اقدام می‌کنند. در عراق ستیزه‌جویان داعش ۱۰ خبرنگار و همکار رسانه‌ها را موصول از دو سال پیش گروگان گرفته‌اند. امروز مناطق وسیعی از سوریه و عراق و یمن امروز به «سیاه‌چا‌ل‌های اطلاع‌رسانی» تبدیل شده‌اند.

۳۴۸ روزنامه‌نگار زندانی در جهان

ترکیه ۱۰۰ (۴۰ تن برای انجام وظیفه اطلاع رسانی ) چین ۱۰۳ سوریه ۲۸ مصر ۲۶ ایران ۲۴ بقیه جهان ۱۲۵ امروز ۳۴۸ روزنامه‌نگار در سراسر جهان زندانی هستند. این شمار زندانی نسبت به سال گذشته افزایشی۶درصدی را نشان می‌دهد. شاخص‌ها نشان از رشد نگران کننده زندانی کردن روزنامه‌نگاران در جهان دارد. درصد روزنامه‌نگاران حرفه‌ای در زندان افزایشی ۲۲ درصدی داشته است، سرکوب روزنامه‌نگاران در جهان با ضرب‌اهنگی جهنمی افزایش می‌یابد. در دروازه اروپا، پیش برد سیاست رعب و وحشت در ترکیه ده‌ها روزنامه‌نگار را به زندان کشانده و این کشور را به بزرگ‌ترین زندان جهان برای روزنامه نگاران تبدیل کرده است. در کمتر از یک سال رژیم اردوغان کثرت‌گرایی رسانه‌ای در ترکیه را با نظارت ساکت اتحادیه اروپا نابود کرده است. روزنامه‌نگاران زندانی در ترکیه و پس از کودتای نافرجام چهار برابر شده‌اند. در این کشور امروز بیش از صد روزنامه‌نگار و همکار رسانه‌ها در بند هستند. گزارش‌گران بدون مرز تا امروز می‌تواند تایید کند که دست‌کم ۴۰ تن از آن‌ها به دلیل فعالیت روزنامه‌نگارانه زندانی شده‌اند. گژروی اقتدارگرایانه رئیس جمهور اردغان بیش از هر جای دیگر خود را در بازداشت‌های جمعی خبرنگاران و به سکوت وادار کردن صداهای منتقد نشان می‌دهد. برای بازداشت خبرنگاران نیازی به اتهام قضایی نیست، اینگونه آمار بازداشت‌های خودسرانه رو به افزایش دارد. پس از ترکیه کشورهای چین، سوریه، مصر و ایران نزدیک به دو سوم روزنامه‌نگاران زندانی را در خود جای داده‌اند. ۱۸۷روزنامه‌نگار ۱۴۶ شهروند‌خبرنگار ۱۵ همکار رسانه‌ها ۲۱ زن روزنامه‌نگار زندانی ۶.۵ درصد روزنامه‌نگاران زندانی در جهان زن هستند. در سال گذشته تنها ۵ درصد خبرنگاران زندانی در جهان زن بودند ۵ روزنامه‌نگار خارجی در زندان ۱,۵ درصد روزنامه‌نگار زندانی خارجی هستند. نرگس محمدی (ایران)در تاریخ ۱۵ اردیبهشت ١٣٩٤ماموران وزارت اطلاعات پس از بارها تهدید و احضار، نرگس محمدی را در ظاهر برای سپری کردن شش سال محکومیت‌‌اش بازداشت و روانه زندان اوین کردند. محاکمه وی در تاریخ اول اردیبهشت ۱۳۹۵در شعبه پانزده دادگاه انقلاب تهران برگزار شد و برای سه اتهام به ۱۶ سال زندان محکوم شده است. پنج سال برای اجتماع و تبانی علیه نظام یک سال برای برای تبلیغ علیه نظام و ده سال برای تاسیس و همکاری با انجمن لگام، انجمنی برای لغو مجازات اعدام ، هدفی که در ایران که در ایران تحمل نمی شود. ۷ مهرماه ۱۳۹۵ وکلای نرگس محمدی از تأیید محکومیت وی از سوی شعبه ۳۶ دادگاه تجدید نظر تهران مطلع شدند. بنا بر ماده ۱۳۴ قانون مجازات اسلامی و با درنظر داشت «مجازات اشد»، نرگس محمدی باید ١٠ سال زندان را تحمل کند. وی که به دلیل چند بیماری باید در روز چند دارو مصرف کند از درمان ضروری محروم است. رگس محمدی یکی از چهار « قهرمانان آزادی اطلاع رسانی» بود که به مناسبت سوم ماه می روز جهانی آزادی مطبوعات، شهرداری پاریس به آنها مدال‌ اهدا کرده بود. بیلان روزنامه‌نگاران کشته شده در سال ٢٠١٦ ٧٤ خبرنگار در سال ٢٠١٦ کشته شده است. ٥٣ تن از آن‌ها به قتل رسیده و عامدانه هدف قرار گرفته‌اند. ٢١ تن از آن‌ها در هنگام انجام وظیفه اطلاع رسانی کشته شده‌اند. گزارش‌گران بدون مرز(RSF) برای نخستین بار در بیلان سالانه خود آماری کلی از کشتگان به شمول خبرنگاران، شهروندخبرنگاران و همکاران رسانه‌ها ارائه می‌کند. باردیگر تأکید می‌کنیم که شهروندخبرنگاران در سال‌های اخیر به ویژه در حکومت‌های سرکوب‌گر و یا در کشورهای در حال جنگ، نقشی گاه تعیین کننده در تولید و انتشار خبر داشته‌اند. در این بیلان که از روز نخست ژانویه ۲۰۱۶ (۱۱ دی‌ماه ۱۳۹۴) تا روز نخست دسامبر ۲۰۱۶ ( ۱۱ آذرماه ۱۳۹۵) را در بر می‌گیرد. آمارها تا جایی که ممکن بوده به تفکیک ارائه شده است. گزارش‌گران بدون مرز (RSF) برای تهیه این آمار روش بررسی دقیق داده‌ها را برگزیده است. برای هر کدام از کشتگان باید چگونگی کشته شدن پیدا باشد. اینکه عامدانه و به عنوان خبرنگار بودن هدف قرار گرفته است و یا در هنگام انجام وظیفه، برای نمونه در حال تهیه گزارش در محیطی نا امن کشته شده‌اند. کشته‌شدگانی که نمی‌توان با بی گمانی چرایی مرگ‌شان را تعیین کرد، تا زمان مشخص شدن این امر در فهرست تحقیق سازمان می‌مانند. این نیز یکی از علت‌های کم بودن آمار کشتگان نسبت به سال گذشته است. کشتگان سال جاری ٧٤ تن هستند که نسبت به ١٠١ کشته در سال گذشته کاهشی ٢٧ درصدی داشته است. یکی از علت‌های این کاهش چشم‌گیر فرار خبرنگاران از کشورهای خطرناک و در حال جنگ است: نخست سوریه، عراق و لیبی و سپس در یمن و افغانستان و بنگلادش و در بروندی. بخش‌های مهمی از این کشورها به سیاه‌چال‌های اطلاع رسانی تبدیل شده است. دلیل دیگر کاهش، حاکم شدن جو رعب و وحشت در برخی از کشورها از سوی درندگان آزادی اطلاع رسانی است. این دشمنان آزادی رسانه‌ها با بستن خودسرانه رسانه‌ها و بازداشت روزنامه‌نگاران، سانسور را چیره می‌کنند. در این کشورها خبرنگاران با وجود داشتن شجاعتی کم‌نظیر اما از وحشت آزارها و به ویژه کشته شدن به خودسانسوری پناه می برند. برای نمونه می توان مکزیک و سودان جنوبی را مثال اورد. نزدیک به سه چهارم کشتگان این سال همچون خبرنگار دانسته هدف قرار گرفته‌اند. در این باره افغانستان را می‌توان نمونه آورد که در آن ده تن (سه خبرنگار و هفت همکار رسانه‌ها) به قتل رسیده‌اند و یا در مکزیک که ده تن کشته‌ شده‌اند. این آمار هشداردهنده نشان‌گر خشونت بیش از پیش هدفمند علیه خبرنگاران و شکست ابتکارهای جهانی برای حفاظت از خبرنگاران است.

در ١٠ سال گذشته دست کم ٧٨٠ خبرنگار حرفه‌کار کشته شده‌اند. دو سوم خبرنگاران کشته شده در سال ٢٠١٦ در مناطق جنگی به قتل رسیده‌اند، به وارانه سال گذشته که شمار بالای از خبرنگاران همچون تحریریه شارلی هبدو که در مناطق غیر جنگی کشته شده بودند. با این حال کشورهای در صلح نیز می‌توانند دوزخ برای خبرنگاران باشند. مکزیک مرگبارترین این کشورهای برای خبرنگاران حرفه‌کار است، آنها همزمان قربانی خشونت کارتل‌های جنایت سازمان‌یافته و پلیس ومقامات فاسد هستند.

٤ گزارش‌گر در کشورهای خارجی جان دادند. در سال ٢٠١٦، کم و بیش تمام خبرنگاران در کشورهای خود کشته شده‌اند. تنها چهار خبرنگار در محل ماموریت خود در کشوری دیگر جان باخته‌اند. در اوریل (اردیبشهشت/ ثور) خبرنگار سوری، محمد ظاهر ال شورکت، همکار شبکه حلب تو دی با شلیک گلوله ستیزه‌جویان داعش در قاضی انتب ترکیه کشته شد. دیوید گیلکی، خبرنگار عکاس رادیوی ملی آمریکا (ان پی آر) به تاریخ ۵ ژوئن( ١٥ جوزا- خرداد) در کنار همکارش ذبیح‌الله تمنا در افغانستان جان باخت. در ماه اکتبر (مهر/میزان)جیرون، خبرنگار عکاس اورلیمان همکار هفته‌نامه کانک(Knack) به دست یک تک تیرانداز داعش در لیبی به قتل رسید. و در آخر محسن خزایی خبرنگار صدا و سیما جمهوری اسلامی ایران در تاریخ ۲۲ ابان ماه بر اثر اصابت ترکش خمپاره به ناحیه سر در منطقه منیان در غرب شهر حلب کشته شد. در سال ٢٠١٦ با ٥ کشته ٧% کشتگان زن هستند مریم ابراهیمی، مهری عزیزی و زینب میرزایی سه قربانی حمله به کارکنان طلوع نیوز هستند. در شام چهارشنبه ۳۰جدی ١٣٩٤ در منطقه دارالامان کابل یک انتحار کننده موتر خود را در کنار یک موتر حامل کارمندان کابورا پرودکشن متعلق به گروه رسانه‌ییموبی که تلویزیون طلوع جزو آن است،منفجر کرد در این حمله ۷ تن به شمول شش کارمند گروه رسانه ای موبی به قتل رسیدند. این حمله در تاریخ تهاجم به رسانه‌ها و ژورنالیستان افغانستان بی سابقه بوده است و مسولیت آن را گروه جهادگرای طالبان برعهده گرفت. طالبان این رسانه و شبکه تی وی وان را پیش از این « هدف نظامی» اعلام کرده بودند. انابل فلورس سالازار، گزارش‌گر روزنامه‌ی ال سول دو اوزابا، در مکزیک در تاریخ ٨ فوریه ربوده و فردای انروز پیکرش بی جانش در جاده‌ای در ایالت پوبلا پیدا شد. وی بالای جنایات سازمان یافته گزارش‌گری می‌کرد. سه‌لاد عثمان ساگال تهیه‌کننده و مجری رادیو دولتی موگادیشو در تاریخ ٥ ژوئن در خیابان بدست مردان مسلح کشته شد. ارتکاب این جنایات را کسی بر عهده نگرفت اما شبه نظامیان اسلام‌گرای ال شباب که در پایتخت سومالی فضای رعب و وحشت ایجاد کرده‌اند مظنون به این قتل هستند. سوریه دوزخ خبرنگاران سوریه با جنگی که پایان ناپذیر به نظر می‌رسد در این سال با ١٩ قربانی مرگبارترین کشور جهان برای خبرنگاران است. عثمان جمعه عکس خبرنگار ١٩ ساله آژانس بریتانیایی ایماژ لیو ( Images Live) به تاریخ ٥ ژوئن در پی بمباران یکی در حلب کشته شد. جنایت جنگی که متأسفانه در کشور چند پاره شده از جنگ که آزادی اطلاع رسانی از همه سو پایمال می‌شود و خبرنگاران در هر لحظه می‌توانند قربانی بمباران و یا شلیک تک تیراندازان شوند، ماموران رژیم بازداشت‌شان کنند و یا از سوی گروه‌های جهادگرا به گروگان گرفته شوند. موصول خبرنگاران هدف‌های داعش در شمال عراق در پی آغاز حمله برای آزادی شهر موصول خبرنگاران باید خطر بیشتری را برای انجام وظیفه خودپذیرا شوند. همراه با نیروهای نظامی عراق و کرد ، خبرنگاران و فلم‌برداران عکسان و همکاران رسانه‌ها به شکل مستقیم هدف تک تیراندازان داعش و یا انتحارگران قرار می‌گیرند. علی ریسان ٣٣ ساله فیلم‌بردار شبکه عراقی السومریه با گلوله تک تیراندازان داعش در نزدیکی روستای الشورا در جنوب موصول به قتل رسید. مکزیک ترور و مصونیت از مجازات کارتل‌های جنایات سازمان یافته در سال 2016 به ظاهر این کشور در صلح با ٩ خبرنگار کشته شده مرگبارترین کشور امریکای لاتین است. پدرو تامایو رؤسا ٤٣ ساله در منزلش و در برابر جشمان همسر و دو فرزندنش در وراکروز به قتل رسید. با آنکه در پی جندین تهدید جدی وی تحت حفاظت پلیس قرار داشت. وی با نشریه آل کالور پولیتیکو ( Al Calor Politico ) و پی‌نیرو دو لا چونکا ( Piñero de la Cuenca) همکاری می‌کرد. به گفته شاهدان قاتلان وی به آرامی صحنه حنایت را ترک کردند و پلیس های حافظ او در ده متری منزل هیچ اقدامی نکردند. تهدید و ترور طالبان در افغانستان حنگ تحمیل شده‌ی طالبان به مردم اصلی‌ترین منبع ناامنی در افغانستان است. اما متأسفانه طالبان تنها نیروهایی نیستند که برای رسانه‌ها محدودیت ایجاد می‌کنند. جنگ‌سالاران و مسوولان سیاسی محلی نیز ژورنالیستان را تهدید می‌کنند. قوای دولتی و پلیس نیز با ممانعت از پوشش خبری برخی عملیات نظامی در خبر رسانی آزاد خبرنگاران اخلال ایجاد می‌کنند. نخستین هدف دشمنان آزادی رسانه‌ها در دهشت‌افرینی به سکوت وادار کردن رسانه‌ها و محروم کردن مردم از اطلاع رسانی مستقل است. با وجود تلاش‌های شجاعانه ژورنالیستان برای انجام وظیفه اطلاع رسانی خود در مناطقی که جنگ جریان دارد، از این میان هلمند، کندز، بغلان، ننگرهار، تخار، غزنی و فراه این ولایات در حال تبدیل شدن به سیاهچال‌های اطلاع‌رسانی هستند. به تاریخ ۱۴ عقرب نعمت‌الله زهیر خبرنگار تلویزیون آریانا در ولایت هلمند، بر اثر انفجار ماین بر موترش در منطقه سره گودر کشته شد. در طی شش ماه گذشته این ولایت صحنه جنگ میان قوای دولتی و جنگجویان طالبان است. نعمت‌الله زهیر در دم جان باخت و راننده و دو خبرنگار دیگر که موتری دیگری بودند مجروح شدند. #کارزار‌حفاظت‌از‌روزنامه‌نگاران در برابر خطر‌های رو به افزایشی که خبرنگاران با آن‌ها روی در روی قرار گرفته‌اند. گزارش‌گران بدون مرز(RSF) خواهان معرفی یک گزارش‌گر ویژه برای امنیت روزنامه‌نگاران است.. این گزارش‌گر باید تحت نظر دبیر اول سازمان ملل متحد کار کند. تا امروز قطعنامه‌های متعدد سازمان ملل برای امنیت خبرنگاران و مبارزه با مصونیت از مجازات نتیجه‌ای رضایت‌بخش نداشته است. حفاظت‌گر روزنامه‌نگاران رسانه‌ها، روزنامه‌نگاران و سازمان‌های جهانی مردم نهاد، چهره‌های برجسته جهانی از این میان ایرنا بوکوا با حمایت از پیشنهاد گزارش‌گران بدون مرز (RSF)، خواهان برگزیدن «حفاظت‌گر روزنامه‌نگاران» شدند. این ائتلاف جهانی تأکید کرده است که « بنا بر پیشنهاد گزارش‌گران بدون مرز نماینده ویژه دبیر اول سازمان ملل متحد در امر امنیت روزنامه‌نگاران برگزیده شود و سازمان ملل و دولت‌های عضو باید به نماینده ویژه اعتبار فراخور سیاسی، توان کنش فوری و مسوولیت هماهنگ کردن اقدام‌های سازمان ملل در امر امنیت روزنامه‌نگاران را بدهد.»