انتشار اعلامیه جهانی اطلاعات و دمکراسی : اصول بنیادین برای فضای جهانی اطلاعات و ارتباطات

هفتاد سال پس از صدور اعلامیه جهانی حقوق بشر در پاریس، توسط مجمع عمومی سازمان ملل متحد، اعلامیه جهانی اطلاعات و دمکراسی، اصول بنیادینی را برای فضای جهانی اطلاعات و ارتباطات اعلام کرده است. در پیشگفتار این اعلامیه آمده است، فضای ارتباطات و اطلاعات جهانی نفع مشترک بشریت است. این اعلامیه شش صفحه‌ای که به تاریخ ۱۴ آبان ۱۳۹۷ منتشر شده است ارائه تضمین‌هایی دمکراتیک برای آزادی، استقلال و کثرت‌گرایی و راستینی اطلاعات و اطلاع رسانی در وضعیت کنونی جهانی شدن، رقمی شدن و تحول در فضای عمومی است.

اعضای کمیسیون نخستین جلسه خود را در روزهای ۲۰ و ۲۱ شهریور ۱۳۹۷ - ۱۱و ۱۲ سپتامبر ۲۰۱۸ - درشهر پاریس برگزارکردند. و در طی دو ماه گذشته در جلسه‌های متعدد از این میان وبینار‌ها این اعلامیه را بررسی و سپس با اتفاق آرا آن را تصویب کردند. ریاست مشترک کمیسیون در این باره تاکید داشتند که این اعلامیه : " مرجعی باشد برای بسیج همه کسانی که متعهد به دفاع از فضای همگانی آزاد و تکثرگرا هستند که هر دو از ضرورت‌های دموکراسی به شمار می‌آیند."

کمیسیون مستقل جهانی اطلاعات و دمکراسی ۲۵ عضو از ۱۸ کشور جهان دارد، عبدو دیوف (Abdou Diouf)،  رئيس جمهور سابق سنگال و دبیر کل سابق سازمان بین المللی کشورهای فرانسه زبان ؛ ناوی پیلای (Navi Pillay)،  وکیل آفریقای جنوبی و کمیسر سابق کمیساریای عالی حقوق بشر سازمان ملل متحد ؛ فرانسیس فوکویاما (Francis Fukuyama)، پژوهشگر ، مقاله نویس و استاد دانشگاه استنفورد از ایالات متحده؛ میریل دلما مارتی (Mireille Delmas-Mart) حقوقدانان فرانسوی و استاد افتخاری کالج دو فرانس؛ و تنگ بیائو (Teng Biao) وکیل مدافع حقوق بشر چینی، آنتوان گرپون (Antoine Garapon)  دبیر کل انستیتو مطالعات عالی عدالت، دیگر اعضای این کمیسیون هستند.همچنین در این کمیسیون  روزنامه نگاران برجسته‌ای مانند جان دوندر (Can Dündar) از ترکیه،) ماریا رسا (Maria Ressa)) (فیلیپین)، اولریک هاگراپ (Ulrik Haagerup) (دانمارک)، آن ماری لیپینسکی (Ann Marie Lipinski) و مارینا واکر  Marina Walker)) (ایالات متحده)، ایدان وایت Aidan White)) (انگلستان) و میکائیل زیگار (Mikhail Zygar) (روسیه)، متخصصان فن‌آوری نو یوچای بنکلر (Yochai Benkler) استاد دانشگاه هاروارد ؛ امیلی بل (Emily Bell)، مدیر مرکز تله دانشگاه کلمبیا؛ آنتوان پتی  (Antoine Petit)، رئیس مرکز ملی تحقیقات علمی فرانسه (اِس اِن اِر اِس)؛ الی پاریزر، (Eli Pariser) بنیانگذار وب سایت آپ‌ورثی و یکی از بنیانگذاران اواز؛ محقق ایتالیایی پریماورا دوفیلیپی (Primavera De Filippi)؛ و نیگات داد (Nighat Dad)، بنیانگذار بنیاد حقوق دیجیتال پاکستان حضور دارند.

این اعلامیه چه نکات تازه ای به حقوق و موازین حرفه‌اخلاقی کنونی می افزاید؟ بازشناخت این امر که فضای جهانی ارتباطات و اطلاعات نفع مشترک بشریت است، کارپایه‌ای مشروع برای بنیان نهادن تضمین‌های دمکراتیک است. ستایش «حق اطلاعات» به معنای حق اطلاعات قابل اعتماد یکی از نوآوری‌هایست که بر آن است انسان‌ها دارای این حق بنیادین هستند و این حق به آنها اجازه می‌دهد خواهان دریافت اطلاعات گردآوری، پردازش و منتشر شده به شکل آزاد و برابر با باور تعهد به حقیقت، کثرت‌گرایی نظرها و یک روش عقلانی تبیین حقایق باشند. این اعلامیه تلاشی‌ست برای تداوم‌ ِ تحول ِ تاریخی این حق است.

در حالی که امروز گاه مفهوم «آزادی بیان» برای توجیه بی‌مسوولیتی نهادهایی که ابزار فنی، معماری انتخاب‌ها و موازین برای فضای اطلاعات و ارتباطات استفاده می‌شود. اعلامیه یادآور می‌شود که آزادی بیان حقی فردی است که استثناهایی می‌تواند آن را محدود کند. برای این امر نهاد‌های ساختاری باید اصول بنیادینی را بپذیرند. باید به طور کامل با استانداردهای آزادی بیان و عقیده هم‌خوانی داشته و به این ترتیب در هنگام ساختن فضا، باید بی‌طرفی سیاسی، ایدئولوژیک و مذهبی را مورد احترام قرار دهند. سیستم‌های توزیع یا تهیه اطلاعات و نظر‌ها باید نسبت به منافع کسانی که آنها را کنترل می‌کنند، بی طرف باشند، موارد تبلیغات آشکار، باید به طور شفاف آشکار باشند.

اعلامیه همچنین به کارکرد اجتماعی روزنامه‌نگاری پرداخته است. روزنامه‌نگاری نقش یک "بدیل سوم مورد اعتماد" برای جوامع و افراد است. هدف آن است که واقعیت‌ها را دریابد و به گسترده‌ترین، ژرف‌ترین و مناسب‌ترین شیوه‌ای به نفع ارتقا آزادی عقیده آن را آشکار کند. اعلامیه تاکید دارد که روزنامه‌نگاران تنها زمانی می‌توانند عملکرد اجتماعی خود را انجام دهند که آزادی و امنیت آنها در فضاهای حقیقی و مجازی تضمین شود.

چگونه مبانی اعلامیه را می‌توان به اجرا گذاشت؟ کمیسیون خواهان تشکیل گروهی از کارشناسان جهانی است که اختیارات و منابع مالی‌اش بتواند استقلال‌اش را در برابر شرکت‌های خصوصی و دولت‌ها تضمین کند. این کار گروه باید بتواند در باره ابزار و معماری و موازین ارتباطات تحقیق و بررسی کند. در این باره اعلامیه می‌گوید :« مهار دموکراتیک مستلزم مشارکت مستمر کارشناسانانه‌ای است که به گونه‌ای مناسب موازنه‌ی بازنمایی جهانی را با ارزیابی مبتنی بر شواهد دقیق از شیوه‌ها و شرایط تولید دانش در فضای ارتباطات و اطلاعات جهانی برقرار کند. برای این منظور باید یک گروه جهانی از کارشناسان ایجاد شود. بودجه و وظایف آن باید استقلال کافی از شرکت‌ها و دولت‌ها و قدرت را برای بررسی شیوه‌ها و پیامدهای ابزارهای اولیه، معماری و هنجارهای ارتباطات به صورت مستمرفراهم کند و گزارش‌های دوره‌ای و توصیه‌هایی در مورد بهترین شیوه‌ها را ارائه دهد.»

اعضای کمیسیون اطلاعات و دمکراسی در فراخوانی که از تاریخ ۵ نوامبر در رسانه‌های جهانی منشتر می‌شود، نوشته‌اند « ما رهبران جهان را برای فراهم سازی الگویی دمکراتیک و یک گفت و گویی عمومی که در آن شهروندان بتوانند تصمیم‌های خود را بر مبنای حقایق اتحاذ کنند، فرا می‌خوانیم. فضای جهانی ارتباطات و اطلاعات که هم‌سودی بشریت است باید به مانند گنجینه حافظت شود تا آزادی بیان و اندیشه با محترم شمردن کثرت‌گرایی، آزادی، کرامت انسانی و مداراگری و همچنین خرد و دانش، امکان ارتقا بیابند. ما از ده‌ها رهبر جهان که برای مراسم ۱۱ نوامبر صدمین سالگرد پایان جنگ جهانی به پاریس می‌آیند می‌خواهیم حمایت خود را از اعلامیه جهانی اطلاعات و دمکراسی و مبانی آن اعلام کنند.