در افغانستان بیش از ۴۰٪ رسانه‌ها تعطیل شده‌اند و ۸۰٪ زنان خبرنگار و همکار رسانه‌ها بیکار شده‌اند
بنا بر داده‌های گردآوری شده بدست گزارش‌گران بدون مرز (RSF) و انجمن ژورنالیستان آزاد افغانستان (AJIA) در پی به قدرت رسیدن طالبان در افغانستان تغییرات جدی در پهنه رسانه‌ای کشور ایجاد شده است. از تاریخ ۲۴ اسد ۱۴۰۰ در کل ۲۳۱ رسانه تعطیل و ۶۴۰۰ خبرنگار و همکار رسانه کار خود را از دست داده‌اند. خبرنگاران زن افغانستانی بیشترین آسیب را دیده‌اند از هر پنج نفر چهار تن بیکار شده‌اند.
دگرگونی بنیادی در پهنه رسانه‌ای افغانستان چشمگیر است. بنا بر گزارش کاوشگرانه مشترک ِ گزارش‌گران بدون مرز (RSF) و انجمن ژورنالیستان آزاد افغانستان (AJIA) ازهر ده رسانه‌ی موجود در کشور چهار رسانه در تعطیل شده‌اند و بیش از ۶۰٪ خبرنگاران و همکاران رسانه‌ها از کار سبک‌دوش شده‌اند. زنان خبرنگار بیشتر از مردان آسیب دیده‌اند : ۸۴ ٪ آن‌ها کار خود را ازدست داده‌اند. این آمارها با مقایسه شمار رسانه‌ها و خبرنگاران پیش از ۲۴ اسد و شمارش آن‌ها پس از این تاریخ بدست آمد‌ه‌اند.
دگرگونی بنیادی در پهنه رسانه‌ای افغانستان
به قدرت رسیدن طالبان در افغانستان به گونه‌ای بنیادی پهنه رسانه ای تغییر داده است. از ۵۴۳ رسانه فعال که پیش از ۲۴ اسد شمارش شده‌اند، تنها ۳۱۲ در آوایل ماه قوس مشغول بکار هستند. اینگونه در فاصله سه ماه ۴۳٪ رسانه‌های افغانستان از کار باز مانده‌اند.
در حالی که چند ماه پیشتر در بسیاری از ولایات کشور دست‌کم ده‌ها رسانه خصوصی وجود داشت، امروز برخی از این ولایات از رسانه‌های محلی خود محروم شده‌اند. در ولایت پروان از ده رسانه‌ای که فعالیت داشتند، تنها سه رسانه فعال هستند. در غرب و در ولایات هرات و سومین شهر کشور از ۵۱ رسانه تنها ۱۸ رسانه کار می‌کنند یعنی نزدیک به ۶۵٪ رسانه‌ها کار خود را متوقف کرده‌اند. در ولایت کابل که بیشترین شمار رسانه‌های کشور را داشت امروز از هر دو رسانه یکی (۵۱٪) غیر فعال است. از ۱۴۸ رسانه که پیش از ۲۴ اسد شمارش شده بودند، تنها ۷۲ رسانه امروز فعالیت می کنند.
تاثیرمستقیم بر کار زنان خبرنگار
تعطیل شدن و کم شدن فعالیت رسانه‌ها تاثیری مهم بر کار زنان خبرنگار در رسانه‌ها گذاشته است. از ۱۰۷۹۰ کارمندان رسانه‌ای در افغانستان ۸۲۹۰ مرد و ۲۴۹۰ زن تا پیش از تشدید جنگ و به ویژه پس از۲۴ اسد، تنها ۴۳۶۰ تن (به هنگام تهیه این گزارش تحقیقی ۲۴ عقرب – ۱۷ قوس) در رسانه‌ها کار می‌کنند : ۳۹۵۰ مرد و ۴۱۰ زن که می‌توان گفت از هر پنج کارمند زن ۴ تن (۸۴٪) و از هر دو کارمند مرد یکی (۵۱٪) کار خود را از دست داده‌اند.
در بخش وسیعی از افغانستان هیچ روزنامه‌نگار زنی وجود ندارد
در شش ولایت سه چهارم روزنامه نگاران و کارمندان رسانه مرد بیکار شده‌اند. اما در ۱۵ ولایت از ۳۴ ولایات افغاسنتان هیچ خبرنگار و کارمند زنی بکار مشغول نیست. برای نمونه در جوزجان در شمال کشور که ۱۹ رسانه وجود داشت و نزدیک به ۱۲۰ زن در آن‌ها کار می‌کردند، تنها ۱۲ رسانه بکار مشغول و هیچ کارمند زنی در آن‌ها وجود ندارد.
در بسیاری از ولایات رسانه‌ها باید شرایط تحمیل شده مقامات محلی طالبان را برای ادامه‌‌ی فعالیت خود بپذیرند. از آن میان کنار نهادن خبرنگاران و کارمندان زن. حتا در ولایتی که به شکل سنتی زنان حضور بیشتری داشتند، به مانند کابل، فعالان زن رسانه‌ای از پهنه رسانه‌ای کنار رفته‌اند. با این حال ده‌ها تن از آن‌ها در دو ماه گذشته بکار بازگشته‌اند. بنا بر آخرین آمار گزارش‌گران بدون مرز شمار زنان فعال در رسانه‌ها در اواسط ماه سنبله به کمتر از ۱۰۰ شمارش شده بود که در طی تهیه گزارش به ۳۲۰ رسیده است. اما در کل از ۱۱۹۰ زن فعال در رسانه‌ها تا پیش از ۲۴ اسد، این آمار کاهشی ۷۳٪ داشته است.
در ولایت ننگرهار که چهار زن همکار رسانه‌ها در کمتر از یک سال کشته شدند، شاهد کاهشی ۷۴ درصدی هستیم، از ۶۵ زن فعال رسانه‌ای تنها ۱۷ تن بکار مشغول هستند. این کاهش در ولایات بلخ و هرات چشمگیرتر است که شمار زنان خبرنگار و همکار رسانه به ترتیب سقوطی ۹۸٪ و ۹۴٪ داشته است. ثبات نسبی که در سال‌های پیشین در این دو ولایت وجود داشت به رشد و گسترش رسانه‌ها و فعالیت بیشتر زنان در رسانه‌ها یاری رسانده بود. به قدرت رسیدن طالبان این پیشرفت بیست ساله را تا امروزمتوقف کرده است.
فشارهای حکومت تازه
می‌توان تایید کرد که امروز شرایط انجام کار روزنامه‌نگاری در افغانستان امروز و در پی قدرت‌گیری طالبان دست کم بسیار بیشتر پیچیده‌تر شده است. رسانه‌ها با مقرره ۱۱ ماده‌ای که به تاریخ ۲۸ سنبله توسط رئیس نهاد رسانه‌های دولت موقت طالبان، قاری محمد یوسف احمدی به رسانه‌ها اعلام شدند و همجنین با مقرره وزارت امر به معروف و نهی از منکر مواجه هستند. افزون در برخی از ولایات، خبرنگاران پیش و پس از تهیه هر خبر و گزارشی باید موضوع گزارش را با مسئولان محلی وزارت اطلاعات و فرهنگ شریک سازند و با مجوز آن‌ها گزارش خود را تهیه و نشر کنند. در برخی دیگر از ولایات رسانه‌ها مجبور شده‌اند برنامه‌های خبری و موسیقی را با برنامه‌های مذهبی جایگزین کنند.
رضا معینی مسئول دفتر افغانستان و ایران RSF می گوید : « نیاز فوری است که از تعطیل شدن زنجیره‌ای رسانه‌ها در افغانستان پیشگیری شود، و به جای آن احترام و آزادی رسانه‌ها به اولویت حکومت تبدیل شوند. امنیت حرفه‌کاران اطلاع‌رسانی، آینده‌ی شغلی زنان خبرنگار و همکار رسانه‌ها، حق دسترسی به اطلاعات از پرسش‌های پراهمیتی هستند که باید مقامات حکومتی به آن‌ها توجه کنند. بدون رسانه‌هایی آزاد که قادر به نشان دادن سیاست‌های نادرست حکومت باشند، نمی‌توان مدعی مبارزه با فقر و گرسنگی و فساد و پیشگیری از اعتیاد و دیگر بلاهای سیاسی و اجتماعی شد که مانع پیشرفت کشور و ساختن جامعه‌ای در صلح پایدارهستند.»
ذبیح‌الله مجاهد سخنگوی دولت امارات اسلامی افغانستان به گزارش گران بدون مرز اطمینان می‌دهد که طالبان اعلام کرده‌اند از « آزادی رسانه‌ها در چوکات تعریف شده حمایت می‌کنند و نخست رسانه‌ها باید منافع اولیای کشور را رعایت و سپس به ارزش‌های اسلامی پایبند باشند و توهن به اشخاص نکنند.» وی در باره کم شدن و مشکل اقتصادی رسانه‌ها می‌گوید : « به دلیل وضعیت موجود و به دلیل آنکه برخی از این رسانه‌ها قبلا از سوی موسسات و یا حتا دولت‌هایی که حضور نطامی در کشور داشتند و به خاطر منفعت خود تمویل می‌شدند، امروز این کمک‌ها قطع شده‌اند و برخی رسانه‌ها با مشکلات اقتصادی مواجه شده‌اند. برخی رسانه‌های دیگر شاید کارکنانشان به میل خود و به دلیل همین تحولات اخیر از کشور خارج شده‌اند و یا مسئولانشان از کشور رفته و یا متضرر شده‌اند و این‌ها همه دست به دست هم داده و رسانه‌ها را کاهش داده‌اند و طبعا به موثریت رسانه‌ها صدمه وارد کرده باشد و ما در تلاش هستیم تا این موضوعات را جبران کنیم و حکومت از رسانه‌های فعال حمایت می‌کند و می‌کوشد به دیگر رسانه‌ها برای یافتن راهی برای ادامه فعالیت خود یاری رساند .» در سه ماهه گذشته صدها خبرنگار و همکار رسانه‌ای کشور را به دلیل ترس یا عدم امکانبرای ادامه کار خود ترک کرده‌اند.
وی درباره افزایش خشونت علیه خبرنگاران می‌گوید : « در برخی ساحه‌ها نیروهای امنیت ما شاید به دلیل حرفه‌ای نبودن و از دست دادن خونسردی و نداشتن آموزش، رفتارهای نادرستی داشته‌اند، اما ما کنترل کرده‌ایم. تلاش کرده ایم با رسانه‌ها چندن مجالس برگزار کنیم و به شکل روزمره با آن‌ها در ارتباط هستیم و سعی می کنیم هر جایی که مشکلی برای آن‌ها به وجود می آید برطرف کنیم.»
تاثیرات اقتصادی
افزونبر فشارها، صاحبان و مدیران رسانه‌ها با مشکلات اقتصادی رو در روی هستند. بسیاری از رسانه‌ها با کمک‌های داخلی و جهانی فعالیت می‌کرده‌اند که امروز این کمک‌ها قطع شده‌اند. و از سوی دیگر بسیاری از رسانه‌ها با کم شدن و نبود اعلانات با مشکل روبرو شده‌اند. برای نمونه مدیر یکی از رادیوها در ننگرهار ولایتی که ۳۵٪ رسانه‌هایش تعطیل شده‌اند، می‌گوید : « وضعیت اقتصادی جنان بد است که بسیاری از بازرگانان و کاسبان اگر تاکنون ورشکست نشده‌اند و محل کسب خود را تعطیل نکرده باشند امکان هزینه برای اعلانات ندارند.»
حجت‌الله مجددی مدیر اجرایی انجمن ژورنالیستان آزاد افغانستان می‌گوید : « ورای ارقام، تعطیل شدن نیمی از رسانه‌ها و از دست رفتن ۶۰۰۰ شغل در رسانه‌ها فاجعه‌ای برای آزادی بیان و اطلاع رسانی در کشور است. اگر نهادهای جهانی به خبرنگاران و رسانه‌ها کمک نکنند و اگر حکومت اقدام‌های فوری اتخاذ نکند، نیمی دیگر از رسانه‌ها و خبرنگاران نیز که در وضیعتی دشوار تا هنوز به کار مشغول هستند، به سرنوشت رسانه‌های تعطیل شده و خبرنگاران بیکار شده دچار می‌شوند.»
به هنگام انتشار ویرایش ۲۰۲۱ رده‌بندی جهانی آزادی رسانه‌های گزارش گران بدون مرزافغانستان در میان ۱۸۰ کشور جهان در رده‌ی ۱۲۲ قرار داشت.
روش‌شناسی داده‌های این اطلاعیه را به تاریخ ۲۴ عقرب تا ۱۷ قوس انجمن آزادی ژورنالیستان افغانستان و گزارش‌گران بدون مرز گردآوری کرده‌اند. این اطلاعات با شمارش رسانه‌های موجود تا پیش از ۲۴ اسد و قدرت گیری طالبان در کابل و سپس شمارش همان رسانه‌ها و شمار خبرنگاران پس از آن تاریخ انجام شده است. دفاتر محلی و ولایتی رسانه‌های ملی و جهانی در هر ولایتی چون یک رسانه‌ها شمارش شده‌اند. رسانه‌های تازه تاسیس نیز شمارش شده‌اند. برای این رسانه‌ها نیز شمار خبرنگاران و همکاران رسانه‌ها شمارش و با جنسیت مرد یا زن تفکیک شده‌اند.
|
افغانستان
