بلاروس تا زمان حمله روسیه به اوکراین خطرناکترین کشور اروپا برای روزنامهنگاران بود و همچنان به اذیت و آزار رسانههای و خبرنگاران مستقل ادامه میدهد.
دورنمای رسانهای
از زمان انتخاب مجدد و جنجالی الکساندر لوکاشنکو (Alexander Lukashenko) به رهبری حکومت در اوت ۲۰۲۰، رسانههای بلاروس با سرکوب بیسابقهای از طرف مقامهای دولتی روبهرو بودهاند. توت.بای (Tut.by) محبوبترین سایت خبری کشور مجوز رسانه خود را از دست داد و مسدود شد و مورد یورش و بازرسی قرار گرفت. این رسانه همچنین مورد محاکمه کیفری قرار گرفت و سپس برچسب «افراطی» خورد و ممنوع شد. بیشتر رسانههای مستقل نیز با سرنوشتی مشابه مواجه بودهاند. برخی به انتشار از خارج از کشور ادامه میدهند. تنها رسانه دولتی بیتیآرسی (BTRC) بهگونهای عادی به کارهای خود ادامه میدهد و پروپاگاندای رژیم را پخش میکند.
زمینه سیاسی
مقامهای دولتی برای ساکت کردن روزنامهنگاران مستقل از سانسور، خشونت و بازداشت جمعی بهره میگیرند و یورشهایی هماهنگ را برای حمله به خانه و دفتر روزنامهنگاران و رسانهها ترتیب دادهاند و اتحادیه روزنامهنگاران بلاروسی را منحل کردند. در مه ۲۰۲۱ آنها همچنین درصدد ربودن یک هواپیمای مسافرتی برآمدند تا رامان پراتاسویچ (Raman Pratasevich) روزنامهنگار منتقد دولت را بازداشت کنند و سپس در تلویزیون حکومتی او را به «اعتراف» مجبور کردند.
چارچوب حقوقی
مقامهای بلاروسی قانونهایی تدوین کردهاند تا توجیهی حقوقی برای حملههای خود علیه آزادی رسانه داشته باشند. دستگاه قضایی تحت کنترل کامل دولت نیز شروع به متهم کردن روزنامهنگاران مستقل به «افراطیگری» کرده است که با مجازاتی تا ۷ سال زندان همراه خواهد بود. بر این اساس بیشتر رسانههای مستقل و اتحادیه روزنامهنگاران بلاروسی افراطی معرفی شدهاند.
زمینه اقتصادی
بیشتر رسانههای مستقل بلاروس اکنون یا خارج از کشور به فعالیتهای خود ادامه میدهند یا مجبور به تعطیلی و توقف انتشار خود شدهاند. آنها اکنون به طور عمده با کمکهای خارجی تامین مالی میشوند. پیش از ۲۰۲۰، آنها از درآمد تبلیغات هم برخوردار بودند.
زمینه اجتماعی - فرهنگی
بلاروس پنجمین زندان بزرگ دنیا برای روزنامهنگاران است و برای این خیلی جلب توجه میکند که بسیاری از آن روزنامهنگاران زندانی زن هستند. از آن میان میتوان به کاتسیارینا آندریوا (Katsiaryna Andreyeva) اشاره کرد که اول به دلیل پخش زنده تظاهراتی بدون مجوز در فوریه ۲۰۲۱ به دو سال زندان محکوم شد و بعد دوباره در ۲۰۲۲ به اتهام «خیانت به کشور» به هشت سال حبس محکوم شد، همینطور مارینا زولاتاوا (Maryna Zolatava) سردبیر نشریه مستقل و پیشرو توت.بای (Tut.by) که او هم با چنین اتهام و حکمی مواجه شد. آمادگی دولت برای زندانی کردن زنان امری جدید است و حاکی از پایان دوران مدارای پدرسالارانه مقامهای کشور نسبت به زنان است چرا که نقش چشمگیر زنان در اعتراضهای مردمی بعد از انتخابات برای آنها غیرمنتظره بود.
ایمنی
بنا به اتحادیه روزنامهنگاران بلاروسی حدود ۴۰۰ روزنامهنگار مجبور به فرار از کشور شدهاند و بیشتر آنهایی که ماندهاند مخفیانه به کار خود ادامه میدهند. مقامهای بلاروسی به شکلی نظاممند روزنامهنگاران را هدف قرار میدهند و آنها میتوانند قربانی بازداشت، جستجو، و گاهی ضرب و شتم و بدرفتاری در زندان شوند. و این اذیت و آزارهای نظاممند آثار روانی عمیقی هم بر آنان باقی میگذارد.