تونگا یک پادشاهی مشروطه است. از زمان اولین انتخابات در ۲۰۱۰ رسانههای مستقل آرام آرام به جایی رسیدهاند که دولت را پاسخگو میکنند. با این وجود برخی سیاستمداران در آزار خبرنگارانی که آنها را رسوا میکنند تردید نمیکنند.
دورنمای رسانهای
رسانههای چاپی در این مجمع جزایر وجود ندارند، چرا که تونگا جزایری پراکنده دارد. رسانه حکومتی تونگا برودکستینگ کومیشن (Tonga Broadcasting Commission) مشعل رسانهها را زنده نگه داشته است و تلویزیون تونگا (Television Tonga) و رادیو تونگا (Radio Tonga) را با شعار «صدای جزایر دوستانه» پخش میکند. در عرصه آنلاین هم فضا در سیطره سایت ماتانگی تونگا (Matangi Tonga) و سایت کانیوا تونگا (Kaniva Tonga)، واقع در نیوزیلند، است.
زمینه سیاسی
در این مجمع جزایر کوچک با ۱۰۰ هزار نفر جمعیت، وضعیت آزادی رسانه مستقیما به تغییرات عرصه سیاست وابسته است. انتخاب مجدد اعضای حزب نخستوزیر سابق، سامویلا اکیلیسی پوهیوا (Samiuela ‘Akilisi Pōhiva) در انتخابات نوامبر ۲۰۱۷ قوه مقننه در فضایی پرتنش با روزنامهنگاران اتفاق افتاد. این امر به ویژه در تونگا برودکستینگ کومیشن مشهود بود که دو سردبیر ردهبالای آن زیر فشار دولت مجبور به ترک کار خود شدند. تحلیف نخستوزیر سیائوسی افکیواهفولا سوالنی (Siaosi ʻOfakivahafolau Sovaleni) در دسامبر ۲۰۲۱ نوید از دوران جدیدی برای روزنامهنگاران تونگا داشت که هنوز منتظر انجام تعهداتی جدی هستند تا آنها را با استقلال حرفهای کامل قادر به انجام کار خود کند.
چارچوب حقوقی
قانون اساسی آزادی رسانه را تضمین میکند اما اجرای آن کمی افت و خیز داشته است. اولین دهه بعد از قیام دموکراتیک سال ۲۰۱۰ مصادف بود با سختتر کردن قوانینی که بر فعالیت رسانهها تاثیر میگذاشت. در ۲۰۱۵، دولت نهادی برای تنظیم مقررات اینترنت تاسیس کرد که مجاز به مسدود کردن سایتها بدون حکم قضایی است. قانون مبارزه با جرایم اینترنتی مجازات آزار در فضای مجازی را سه سال زندان مقرر میکند در حالی که هیچ تعریف مشخصی از این جرم ارائه نمیدهد. اخیرا، وزارت اطلاعات و ارتباطات در سکوت هشت مقررات سرکوبگر را علیه رسانهها به راه انداخت. در اصل، این مقررات پخش اطلاعات «حساس» را جرمانگاری و از اشخاص سیاسی حفاظت میکنند.
زمینه اقتصادی
رسانههای تونگا با وضعیت اقتصادی شکنندهای مواجهاند. برخی روزنامهنگاران که با تهدید فروپاشی مالی روبهرو هستند خود را مجبور به خودسانسوری میکنند تا تبلیغدهندگان را عصبانی نکنند که دولت هم در صدر آنها قرار دارد. این وضعیت در اوایل دهه ۲۰۲۰ میلادی بدتر هم شد که علاوه بر خسارات اقتصادی حاصل از همهگیری کووید-۱۹، زیرساختهای رسانههای تونگا در ۱۵ ژانویه ۲۰۲۲ با فوران آتشفشان هونگا تونگا هونگا هائاپائی و سونامی پس از آن ویران شد.
زمینه اجتماعی - فرهنگی
طی دهه گذشته تونگا پیشرفتهایی در زمینه حقوق زنان و نقش آنها در مدیریت رسانهها داشته است. اما برخی موضوعها نظیر شکنجه به دست ماموران قانون، الغای مجازات اعدام، و تداوم ازدواج کودکان هنوز تابو هستند.
ایمنی
روزنامهنگاران هنگام کار نگران نیستند قربانی خطرات جسمی شوند و خیلی کم احتمال دارد مورد پیگرد قضایی قرار بگیرند. با این وجود، در جامعهای که باهم ارتباط نزدیک دارند پدیده خودسانسوری وجود دارد. با توجه به وضعیت دشوار اقتصادی بسیاری از روزنامهنگاران بیش از هرچیزی نگران بقای مالی خود هستند. انجمن رسانه تونگا (The Media Association of Tonga) نقشی کلیدی در دفاع از آزادی رسانهها ایفا میکند.