ایران موقعیت خود به عنوان یکی از سرکوبگرترین کشورها برای روزنامهنگاران در زمینه آزادی رسانه را حفظ کرده است وضعیتی که از زمان وقوع تظاهرات در اعتراض به قتل مهسا امینی در ۱۶ سپتامبر ۲۰۲۲ تشدید شد. مهسا دختر دانشجویی بود که برای آنکه «لباس نامناسب» پوشیده بود بازداشت شد. ایران اکنون یکی از بزرگترین زندانهای جهان برای روزنامهنگاران است.
دورنمای رسانهای
از آنجا که رسانههای کشور عمدتا توسط رژیم اسلامی مهار میشوند منبع اصلی خبرها و اطلاعات رسانههای مستقر در خارج از کشور هستند. روزنامهنگاران و رسانههای مستقل در ایران پیدرپی با بازداشتهای خودسرانه و جریمههای سنگین اذیت و آزار میشوند و این احکام در محاکماتی غیرمنصفانه در دادگاههای انقلاب صادر میشوند.
زمینه سیاسی
ولی فقیه علی خامنهای معمولا رسانههای مستقل را متهم میکند که بازیچه قدرتهای خارجی هستند. او به عنوان رییس سیاسی، نظامی و قضایی کشور میتواند به بازداشت روزنامهنگاران دستور دهد و آنان را به حبسهای طولانی و حتی اعدام محکوم کند.
چارچوب حقوقی
ماده ۲۴ قانون اساسی آزادی رسانهها را تضمین میکند ولی قانون رسانه مصوب ۱۹۸۶ (که در ۲۰۰۰ و ۲۰۰۹ بازنگری شد تا نشریات آنلاین را هم شامل شود) به مقامهای حکومتی اجازه میدهد مطمئن شوند روزنامهنگاران «جمهوری اسلامی را به مخاطره نمیاندازند، به روحانیت و ولی فقیه توهین نمیکنند و اطلاعات نادرست پخش نمیکنند.»
زمینه اقتصادی
ایران که هدف تحریمهایی بیسابقه است و از فساد گسترده رنج میبرد در وضعیت اقتصادی هشدارآمیزی قرار دارد که تاثیر زیادی هم بر رسانهها و روزنامهنگاران داشته است. در سالهای اخیر بسیاری از رسانهها تعطیل شدهاند و نزدیک ۱۰۰ روزنامهنگار کار خود را از دست دادهاند.
زمینه اجتماعی - فرهنگی
جامعه مدنی ایران پویا و پیشرو است افزون بر عوامل دیگر، جمعیت جوان و زنان کشور خواهان آزادی و احترام به حقوق اساسی بشر هستند که شامل حق دسترسی به اطلاعات هم میشود. با این وجود، پرداختن به موضوعهای مرتبط با حقوق زنان و مذهب همچنان دردسرساز است.
ایمنی
گرچه سرکوب دسترسی به اطلاعات خیلی قوی و گسترده در کشور جاری است و روزنامهنگاران همواره با خطر بازداشت، بازجویی، حبس، نظرداشت، اذیت و آزار و تهدید مواجهاند، اما همین وضعیت هم از زمان شروع اعتراضات به مرگ مهسا امینی در بازداشت پلیس، بسیار شدت یافته و وخیمتر شده است. بیش از ۷۰ روزنامهنگار، که بسیاری از آنها زن هستند، بازداشت شدند چرا که مقامات به هر اقدامی برای جلوگیری از پوشش اعتراضات چنگ میزنند. حتی روزنامهنگاران ایرانی مقیم خارج کشور هم قربانی فشار حکومت میشوند که از اذیت و آزار در فضای آنلاین تا تهدید به مرگ را در بر میگیرد.